Μάτεσις, Αλδεβαράν

Παύλος Μάτεσις, Αλδεβαράν, Καστανιώτη 2007, σελ 193

Πρόκειται για ένα αλληγορικό παραμύθι που διηγείται την ιστορία ενός πλατωνικού έρωτα ανάμεσα σε δύο άντρες που καταλύει, μεταμορφώνει και μετουσιώνει τα πάντα. Οι δύο πόλοι του μυθιστορήματος, εκτός από τους ήρωες Ερμή και Μύρτο, είναι ουσιαστικά ο έρωτας και ο θάνατος, η απουσία που γίνεται παρουσία, η ψυχή σε όλο της το αληθινό βάθος και η αφή με όλη της την σωματική ύλη..

***

Ο Ερμής , 35χρονος χρηματιστής, που δεν του αρέσουν οι δεσμεύσεις, που περηφανεύεται για τις γυναικείες του κατακτήσεις, ετοιμάζεται να παντρευτεί γιατί έτσι επιβάλλουν οι κοινωνικοί κανόνες. Κάτω από περίεργες συνθήκες γνωρίζει τον αινιγματικό 25χρονο Μύρτιλο (Μύρτο)(«Σκοτεινό παιδί») ο οποίος εισβάλει στην ζωή του και γίνονται σταδιακά φίλοι. Ο νεαρός είναι γείτονας, μένει απέναντι με θέα προς την κουζίνα του και φαίνεται πως τον παρακολουθούσε. Έχει σπουδάσει ζωγραφική και υφαντουργία στη Φλωρεντία , είναι δίδυμος με έναν καθυστερημένο αδερφό έγκλειστο σε ίδρυμα, υιοθετημένος από δυο θείους περίεργους και παλιούς γνωστούς από το μυθιστόρημα του Παύλου Μάτεσι «Μύρτος» και διαθέτει στην περιουσία του έναν φάρο που ονομάζεται Φαέθοντας.
Ο Μύρτος ασκεί μια περίεργη γοητεία πάνω στον Ερμή, του αλλάζει την πορεία και την ζωή του ολόκληρη. Υπάρχει η Προ και η Μετά Μύρτου εποχή. Μεταμόρφωση. Τα όρια του ενός διευρύνονται για να χωρέσουν τον άλλον.


Στο πρώτο μισό του βιβλίου έχουμε την γνωριμία τους και την θεμελίωση της σχέσης. Στο δεύτερο μισό, ο ένας πόλος της σχέσης , ο Μύρτος, έχει περάσει αλλού, πεθαίνει, περνά ίσως στο Αλδεβαράν κι από κει φωτίζει κι οδηγεί τον άλλο πόλο. Μένει ο Ερμής ν` ακολουθεί το παράδειγμα του πρώτου. Αποδέχεται την κληρονομιά του, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Γίνεται ο ψυχοπομπός του νεκρού Μύρτου, τον προετοιμάζει για την ταφή και φροντίζει να ταφεί δίπλα στο σκύλο του. Κληρονομεί την περιουσία του, τον άρρωστο αδερφό του, τον αργαλειό του, τον φάρο του. Εγκαταλείπει τα πάντα. Αλλάζει ζωή, επάγγελμα, συνήθειες και τόπο. Πηγαίνει να ζήσει στον φάρο του Μύρτου, στο δωμάτιό του, ψυχανεμιζόμενος την θέληση και τον τρόπο του εκλιπόντος. Οικειώνεται την ζωή του αγαπημένου κι αφομοιώνεται απ`αυτήν, ή τουλάχιστον προσπαθεί.


Στο μυθιστόρημα κυριαρχεί το μεταφυσικό και υπερβατικό στοιχείο αναμειγμένο με την καθημερινότητα. Εχουμε σπαρταριστές περιγραφές γεμάτες χιούμορ και κωμικά εως γκοτέσκα στοιχεία, δραματικότητα, ποιητικότητα, σουρεαλισμό. Βρίθει συμβολισμών, αλληγοριών και μυθολογικών αναφορών(φάρος, νησί, βέρες, υφαντό, ελιά, Αλδεβαράν, Φαέθων, Ερμής, Μύρτος...) . Το όνειρο συχνά παίρνει τα ινία.


Με τον Μάτεση έχω προηγούμενα. Θεωρώ το μυθιστόρημά του "Ο παλαιός των ημερών"(1994) ένα από τα καλύτερα και πιο δυνατά βιβλία που έχω διαβάσει ποτέ και οφείλω στον εαυτό μου να το ξαναδιαδάσω και να γράψω κάτι γι`αυτό(απλά φοβάμαι τι εντύπωση θα μου κάνει μετά από τόσα χρόνια). Διαβάζοντας τώρα το Αλδεβαράν, διαπίστωσα ότι υπάρχει μια βασική ομοιότητα. Οι βασικοί ήρωες και στα δύο μυθιστορήματα είναι ένα ζεύγος αντρών (Ερμής-Μύρτος) (Ελισσαίος-Ζάγρος) και περιγράφεται μια σχέση πολύ βαθιά ανάμεσά τους. Στην προμετωπίδα του βιβλίου παρατίθεται μια φράση από το Σ της Ιλιάδας: Κείται Πάτροκλος , που παραπέμπει στην αμφίσημη σχέση Αχιλλέα-Πατρόκλου. Επίσης ο συγγραφέας σε συνέντευξή του http://www.ygeianet.gr/keimeno.php?id=3302 αναφέρει τον μύθο του Κλέοβι και του Βίτονα:


"Εδώ ο έρωτας και ο θάνατος δίνουν μάχη όπου θα νικήσουν και οι δυο. O έρωτας είναι από τα πλέον επιθυμητά δώρα για το ανθρώπινο σώμα. O θάνατος είναι η φυσιολογική έκβαση του ζην. Παράδειγμα: σε αρχαίο ελληνικό μύθο η Κυδίππη, ιέρεια της θεάς Ήρας στο Αργος, καθυστέρησε να τελέσει θυσία, επειδή τα βόδια του αμαξιού της ήταν σε χωράφι και όργωναν. Τότε στο αμάξι ζεύτηκαν οι δυο γιοι της, Κλέοβις και Βίτων, και πήγαν τη μητέρα τους στο ιερό. Η Κυδίππη τότε ζήτησε από τη θεά να χαρίσει στους γιους της το «άριστον» για τον άνθρωπο. Με εντολή της θεάς οι δυο νέοι θυσίασαν και μπήκαν στο ναό να κοιμηθούν. Δεν ξύπνησαν ποτέ. Αυτό ήταν το «άριστον» της θεάς. Σήμερα ο Κλέοβις και ο Βίτων κατοικούν στο Μουσείο των Δελφών".



-Tο μοτίβο του "Διπλού", γενικότερα, επαναλαμβάνεται συχνά σε πολλά έργα του Μάτεσι.

-Ο φάρος και ο αστερισμός Αλδεβαράν ως φωτοδότες και οδηγοί. Ο τυφλός φαροφύλακας.

-Το νησί, ως ερημητήριο.

-Ο κόσμος των ζώων και ειδικότερα ο σκύλος σαν σύντροφος του ανθρώπου ή μάλλον το αντίστροφο... μια σχέση απίστευτης τρυφερότητας και 'κατανόησης' που περιγράφεται και στον Παλαιό των ημερών.

Η τέχνη ως Ηθική:

«Δεν είναι Ουτσέλλο. Είναι όπως θα έπρεπε μα ζωγραφίζει ο Ουτσέλλο…Ο Ουτσέλλο είναι ο ζωγράφος που επιθυμούσα να γίνω εγώ. Είναι ο δικός μου ζωγράφος, ζωγραφίζει για μένα…δεν ζωγραφίζει ακριβώς όπως θέλω εγώ, του ξεφεύγουν οι δικοί μου κανόνες.
Ο Ερμής τώρα κοίταζε τον Μύρτο σα να είχε δεχτεί προσβολή. Ή προδοσία. Ή ξαφνική ανταρσία.
-Μύρτο, ξέρεις εναντίον σε ποιόν ζωγράφο αυθαδιάζεις;
-Τον προστατεύω. Είναι τυχερός ζωγράφος που έχει εμένα προστάτη….
-Μύρτο, ξέρεις για ποιόν δημιουργό εκφέρεις γνώμη;-Για τον πρώτο ζωγράφο της Φλωρεντίας. Που είναι η μητέρα της Ιταλίας. Και η Ιταλία μητέρα της Ευρώπης. Ξέρω.
Ο Ερμής τον έβλεπε τώρα με διάθεση σαν για να τον εμβολίσει, να τον κάνει μηδέν, να καταλάβει την απόστασή του από τον τρομαχτικό ζωγράφο Ουτσέλλο, που όλοι οι μεγάλοι τεχνοκριτικοί….
-Είμαι ο προστάτης του, Ερμή. Το έχω αποφασίσει. Και δεν το ξέρει…..είναι κάπως σα να ζωγραφίζει όχι άντρες αλλά αγάλματα αντρών, μαρμάρινα αγάλματα. Κι εγώ δεν του επιτρέπω. Ζωγραφίζω όπως ώφειλε να ζωγραφίζει εκείνος…..Η Ζωγραφική είναι μια πράξη Ηθικής, Ηθική…» 77-78

«...Ήθελα να μπω στο σπίτι σου σαν Ευαγγελισμός. Όμως δεν αφήνεις... Επειδή μας μένει μόνο ν αγαπηθούμε. Μόνο. Και τα άλλα, τίποτα. Τίποτα του κόσμου δεν μας περιμένει. Ούτε περιμένουμε - μας το παραγγέλνει ο Θάνατος. Οι αρχαίοι θεοί υποσχέθηκαν στον άνθρωπο ένα: θάνατο μόνο. Και μέχρι τότε εσείς, μας παραγγέλνει, εσείς, Αγάπη. Ώσπου να έρθω. Το ένα σώμα να υποδεχτεί, να θεραπεύσει (θεράπων) το άλλο. Τις ψυχές τις αφήνουμε στην άκρη, με τους άλλους, που τις πιστεύουν πως υπάρχουν, τα σώματα μόνο ζουν, αγγίζουν άλλα σώματα, η αφή είναι η μόνη, η μόνιμη έως θανάτου ευτυχία. Τα δυο σώματά μας ενωμένα ξεχνούν ότι θα εξαφανιστούν, θα εξαφανιστούμε. Ένας ένας, με τη σειρά τους. Και κάποτε όλοι».

«….δεν ξέρεις ότι αυτό, οι δύο μαζί, αποκοιμισμένοι μαζί, δίχως άγκυρα εμείς, δεν ξέρεις πως αυτό είναι αθανασία – γιατί να μας απασχολούν οι θεοί, ποιος τους έδωσε το πληρεξούσιο, εγώ, θέλω μόνο να βασανίσω τη ζωή σου ( εγώ ίσον το σώμα μου ), να γίνω εγώ σκοπός σου για να ευτυχείς, και οι δύο να ευτυχήσουμε. Να ευτυχούμε. Και όταν κοιμάμαι, εσύ να έχεις αποκοιμηθεί, πλάι μου, το χέρι σου τρυφερό μέσα στο ρούχο μου, να μου χαϊδεύεις το σώμα αλλά να μη το ξέρεις. Ανάβαση στο Αλδεβαράν. Η αφή, απαραίτητη όσο και η ανάσα για να μην πεθάνεις. Να μην πεθάνω. Τότε μπορείς να ζεις και δίχως την ανάσα, μόνο με την αφή. Βγάζει ανάσα το δέρμα σου, τη μυρίζω αντί για εισπνοή. Η αφή, το άγγιγμα, είναι θεός. Ο Θεός. Τα λοιπά...».

Από συνέντευξη του συγγραφέα στην ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΓΕΛΙΔΑΚΗ στο Lifo: http://www.lifo.gr/mag/features/249
«Στο βιβλίο σας δεν υπάρχει ερωτική σχέση ανάμεσα στους ήρωες. Υπάρχει ο έρωτας του ενός, ο οποίος γίνεται ένα απίστευτο βάρος που αποδέχεται ο άλλος.

-Όποιος διαβάσει το βιβλίο και μείνει στον ερωτισμό έχει χάσει όλο το νόημα. Λέει ο Ηράκλειτος ότι το βάθος της ψυχής δεν θα το ανακαλύψεις ποτέ, όσους δρόμους κι αν δοκιμάσεις. Η οδυνηρή τόλμη του συγγραφέα είναι να προχωρήσει με θάρρος μέσα στο σκοτάδι, υπό την προϋπόθεση ότι διαθέτει ψυχικό σθένος και συμπαγή διανοητικό πυρήνα. Ο ήρωας σ' αυτό το βιβλίο, μέσα από πολύ δύσκολες ψυχικές διεργασίες αλλά και γενναιότητα, κερδίζει την ψυχή του. Αυτή είναι η κατάφαση του βιβλίου, η πανηγυρική αισιοδοξία του και η σημασία του. Και θέλει γερά νεύρα για να το γράψεις»

Αλντεμπαράν (Aldebaran) ονόμαζαν οι Άραβες τον αστέρα α του αστερισμού του Ταύρου, ενώ η αρχαία ονομασία αυτού από τους Έλληνες ήταν "νότιος οφθαλμός του Ταύρου".Στη "Μαθηματική σύνταξη" του Πτολεμαίου φέρεται ακόμη ως "ο λαμπρός των Υάδων" καθώς ομάδα αστέρων του Ταύρου φέρει το ίδιο όνομα ("Υάδες") και ο Αλντεμπαράν είναι ο λαμπρότερος αυτών. Ονομάζεται ακόμα και "Λαμπαδίας".Το αραβικό όνομα Αλντεμπαράν που είναι και σήμερα σε χρήση σημαίνει "αυτός που ακολουθεί". Προφανώς οι Άραβες τον ονόμασαν έτσι επειδή ακολουθεί τις Πλειάδες (κοινώς Πούλια) που αποτελεί ομάδα αστέρων του ίδιου αστερισμού του Ταύρου

Συνεντεύξεις:

http://archive.enet.gr/online/online_text/c=113,dt=13.10.2007,id=30515904

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=46&ct=47&artid=168256&dt=02/12/2007

Simenon, συνέχεια....

Georges Simenon, O άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν, ΑΓΡΑ 2004, σελ 296 , μτφρ Αργυρώ Μακάρωφ / ΕΠΙΜΕΤΡΟ: Γ.Ν. Πεντζίκης, Ο Σιμενόν και ο γυμνός άνθρωπος.

Georges Simenon, L`homme qui regardait passer les trains, Gallimard 1938
Γράφτηκε το 1937. Πρωτοδημοσιεύτηκε σε σαράντα συνέχειες στην εφημερίδα Petit Parisien με τον τίτλο Popinga a tué. Μεταφέρθηκε στην οθόνη το 1953 από τον Harold French, The man who watched trains go by.

-------------------------

Είναι περίεργο πως καθορίζονται οι αναγνωστικές μας επιλογές. Μέχρι τώρα δεν είχα διαβάσει Simenon, δεν με είχε τραβήξει κάτι ιδιαίτερο σ`αυτόν. Το αντίθετο μάλιστα, η μεγάλη παραγωγή συγγραφικού έργου, περίπου 400 βιβλία αστυνομικής λογοτεχνίας, μ`εκαναν να δυσπιστώ ως προς την ποιότητα και την λογοτεχνική αξία τους. Αφορμή ν`αλλάξω γνώμη στάθηκε η εξαιρετική παρουσίαση του Ναυτίλου http://alexis-chryssanthie.blogspot.com/2010/04/blog-post.html και επίσης http://alexis-chryssanthie.blogspot.com/2010/03/1.html. Το Βιβλίο "Οι αρραβώνες του κυρίου Ιρ" αποτέλεσε μια ευχάριστη έκπληξη για μένα με αποτέλεσμα να περάσω γρήγορα στην επόμενη ανάγνωση που ήταν "Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν". Κατάλαβα ότι η χρήση της δομής και της τεχνικής του αστυνομικού μυθιστορήματος από τον Simenon ήταν απλά το εξωτερικό ντύμα, το άλοθι και το όχημα για να πάει τις ιστορίες του εκεί που αυτός με πολύ προσοχή ήθελε. Διεισδυτική και έντονα κριτική ματιά των κοινωνικών δομών και συμβάσεων της εποχής, ακριβής και αριστοτεχνική ψυχολογική σκιαγράφηση των ηρώων του, υπαρξιακοί προβληματισμοί, το πρόβλημα της αληθινής ταυτότητας, αντηχήσεις, αντιστίξεις και εσωτερικοί κραδασμοί. Πίσω από τα καλοσχεδιασμένα σκηνικά, τις κουρτίνες των αστικών τοπίων, τους χάρτες, τις αποτυπώσεις των διαδρομών, ελοχεύουν οι εσωτερικές διαδρομές στο μυαλό των ηρώων του....

Μετά από παρότρυνση του Ετερώνυμου http://www.blogger.com/profile/16277659541170207943 επισκέφθηκα και συμβουλεύτηκα την άψογη (σε κείμενο και εικόνες)παρουσίαση της Πόλυς Χατζημανωλάκη καθώς και τον γόνιμο διάλογο των σχολίων: http://waxtablets.blogspot.com/2009/05/blog-post_19.html και νομίζω ότι εγώ δεν έχω να προσθέσω κάτι παραπάνω. Μόνο μια ματιά στις ομοιότητες των δύο έργων Ο άνθωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν και Οι αρραβώνες του κυρίου Ιρ:

-Ενα πακέτο από χρήματα (Ιρ-κρυμμένα ομόλογα, Κέες-τα χρήματα που του προσφέρει το αφεντικό του)που δίνουν την δυνατότητα να ζήσει για λίγο χωρίς να δουλεύει και του προσφέρουν την δυνατότητα και την προοπτική μιας "φυγής".

-Η άσκοπη περιπλάνηση στην πόλη και τους δρόμους. Αστική γεωγραφία.

-Η πίστη ότι μπορεί μια γυναίκα (η Αλις-Ιρ, η Ροζιέ-Κέες)να τον «σώσει», να πιστέψει σ`αυτόν, να δεί ό,τι οι υπόλοιποι δεν βλέπουν. Τελική προδοσία.

-Η σχέση των δύο ηρώων με τις εκδιδόμενες γυναίκες.

-Η καταξίωση του ήρωα μέσα από ένα παιχίδι: μπόουλιγκ(Ιρ), σκάκι(Κέες). Η ικανότητα να κερδίζει μ'εσα στους όρους και τις τεχνητές συνθήκες ενός παιχνιδιού αλλά να μην μπορεί να πετύχει μια αντίστοιχη "νίκη" και καταξίωση στο ευρύτερο κοινωνικό πεδίο.

-Τα γράμματα που γράφουν στην αστυνομία. Η έντονη επιθυμία των δύο ηρώων να γνωρίσουν και να αντιμετωπίσουν τον διώκτη τους.

-Η αγωνιώδης αίσθηση του κλoιού που σφίγγει ολόενα και περισσότερο.

-Η αίσθηση ότι οι άλλοι κοιτούν τον ήρωα σα να έχει πάνω του κάποιο αόρατο σημάδι.

Και σίγουρα υπάρχουν κι άλλες πολλές αντιστοιχίες.....

-------------------------------------------------------

«Τουλάχιστον, τώρα τελείωσε για τα καλά! Ηξερε ότι μόνο ο ίδιος καταλάβαινε τι εννοούσε. Αυτό που τελείωσε δε θα μπορούσε να το εξηγήσει. Ηταν τα πάντα, ήταν αυτό που θα μπορούσε να τον συνδέει με τη ζωή των άλλων. Στο εξής, ήταν μόνος, εντελώς μόνος, μόνος εναντίον όλου του κόσμου!» σελ 152

« Pendant quarante ans, je me suis ennuyé. Pendant quarante ans, j'ai regardé la vie à la façon du petit pauvre qui a le nez collé à la vitrine d’une pâtisserie et qui regarde les autres manger les gâteaux. Maintenant, je sais que les gâteaux sont à ceux qui se donnent la peine de les prendre. »

http://www.toutsimenon.com/#

http://www.festival-simenon-sablesolonne.com/festival.php

http://www.libnet.ulg.ac.be/simenon.htm

http://www.reperages.ch/simenon/bibliographie.shtml

Από το τελευταίο αυτο site παραθέτω παρακάτω το άρθρο του Simenon (1934)για την σημασία και τον χαρακτήρα των λεγόμενων αστυνομικών μυθιστορημάτων:

Publication d'une préoriginale
Dans l'hebdomadaire « Marianne », n° 110 du 28 novembre 1934.

Edition originale In A la rencontre des autres (Paris, C. Bourgois, 1989).

Georges Simenon, Οι αρραβώνες του κυρίου Ιρ

Georges Simenon, Οι αρραβώνες του κυρίου Ιρ, μτφρ. Αργυρώ Μακάρωφ, Αγρα 2008
Georges Simenon, Les Fiancailles de M. Hire, 1933

Δυνατό ψυχογράφημα του ήρωα και γλαφυρή ηθογραφία μιας εποχής και μιας κοινωνίας. Η βαριά ατμόσφαιρα της αγωνίας, του φόβου και της μοναξιάς κυριαρχούν ενώ δεν λείπει η ειρωνία, ο υπαινιγμός , η αίσθηση του γελοίου και του γκροτέσκου.

Ο κύριος Ιρ, (από πατέρα Εβραίο και μητέρα Αρμένισσα )ένας μοναχικός και αντικοινωνικός άνθρωπος, ζεί σ`ενα διαμέρισμα της περιοχής Βιλζουίφ στο Παρίσι. Η εξωτερική περιγραφή (άχαρος, πλαδαρός, η κίνηση των ποδιών και των χεριών, η στάση του σώματος, το μουστάκι...) είναι εξαιρετική. Η περιγραφή της συμπεριφοράς και των σκέψεών του ζωγραφίζει ανάγλυφα έναν χαρακτήρα που δεν ξέρει πως να σταθεί κοινωνικά, να διεκδικήσει, να απαιτήσει, να προσεγγίσει τους ανθρώπους. Η μόνη φορά που ξεπερνά τον εαυτό του είναι μια φορά τον μήνα στο μπόουλινγκ, όπου μοιάζει να μεταμορφώνεται. Ομως και εκεί, η εικόνα είναι ψεύτικη, μια βιτρίνα που του χαρίζει στιγμιαία κοινωνική αποδοχή. Ολοι νομίζουν ότι είναι κάτι άλλο από αυτό που είναι και δεν καταφέρνει να έχει ειλικρινή επαφή με κανέναν. Η σκηνή στον λευκό και ψυχρό οίκο ανοχής δεν αφήνει περιθώρια. Δεν μπορεί να εκτονωθεί ούτε ερωτικά και το μόνο που ζητά είναι λίγες στιγμές ανθρώπινης ζεστασιάς στο στήθος της κοπέλας. Με λίγα λόγια, ένας μισάνθρωπος που στέκεται έξω από τον κοινωνικό κύκλο, και κοιτάζει ηδονοβλεπτικά. Δεν έχει φίλους και σχέσεις με κανέναν. Τα σύνορά του δεν τα διαπερνά κανείς. Απόλυτη μόνωση.


Παρακολουθούμε λοιπόν από κοντά την θλιβερή και μονότονη καθημερινότητα του ήρωα (αλλά και όλης της οικοδομής μέσα από τους ήχους που φθάνουν από τα διαμερίσματα, και όλης της περιοχής. Φτώχεια, κρύο, καχυποψία, απελπισία, αγώνας για την επιβίωση, χειμώνας καιρός μέσα κι έξω. Μονόχρωμες καρτποσταλ). Το διαμέρισμα με την σημειολογεία των αντικειμένων μοιάζει με σκηνικό μονόπρακτου. Οι καθημερινές κινήσεις ίδιες κι απαράλλακτες. Η άχαρη δουλειά. Οι διαδρομές. Η θέση στο τραμ. Τα ωράρια. Τα πρόσωπα. Ολα μοιάζουν να επαναλαμβάνονται ίδια κι απαράλλακτα. Η τάξη των πραγμάτων οργανωμένη καθημερινά με εξαιρετική ακρίβεια, λες κι αν κάτι αλλάξει σειρά ή θέση θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες.Το μόνο πικάντικο στοιχείο αποτελεί η γειτόνισσα στο απέναντι παράθυρο , η Αλίς, την οποία ο μοναχικός κύριος Ιρ παρακολουθεί κάθε βράδυ από το δικό του παράθυρο χωρίς να τολμά να την πλησιάσει.


Το γεγονός που συνταράσσει την μικρή κοινωνία της οικοδομής και της γειτονιάς και αλλάζει τον ρυθμό της μονοτονίας είναι ένας φόνος. Η άγρια διολοφονία μιας γυναίκας σε μια αλάνα. Οι υποψίες πέφτουν στον αθώο αλλά μυστικοπαθή και αντιπαθητικό κύριο Ιρ. Είναι ο Αλλος, αυτός που δεν εντάσσεται στα γνωστά στερεότυπα, και που δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε με τα δικά μας μέτρα. Αυτός που στέκεται έξω από τη κοινή λογική. Περίεργος. Ανερμήνευτος. Ερμητικός. Η θυρωρός τρέμει. Ενας χορός από πρόσωπα που ανησυχούν. Η αστυνομία αρχίζει να τον παρακολουθεί. Ο κλοιός σφίγγει. Η σκηνή με τον εισαγγελέα και το αίσθημα της στενής παρακολούθησης θυμίζει σαν ατμόσφαιρα την Δίκη του Κάφκα. Η Αλις κινείται και τον προσεγγίζει, υποτίθεται από έρωτα, όμως ο πραγματικός στόχος είναι να τον ενοχοποιήσει. Ο κύριος Ιρ την πιστεύει, την εμπιστεύεται. Σχεδιάζει την φυγή τους με το τραίνο στην Γενεύη. Στο τέλος όλα γκρεμίζονται. Επιστρέφει στη γειτονιά. Κι αυτή η επιστροφή μοιάζει με αυτοκτονία.

Οι τελευταίες σκηνές είναι ιδιαίτερα δραματικές. Η ψυχολογία του πλήθους σχεδιάζεται με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Το πλήθος, σαν μάζα πλέον, δεν έχει καμία αμφιβολία για την ενοχή του κυρίου Ιρ. Τον κλωτσούν, τον εξευτελίζουν, τον κυνηγούν να τον λιντσάρουν. Η κατάσταση ξεφεύγει από κάθε έλεγχο.

Η σκηνή θυμίζει την ταινία του Φριτζ Λανγκ, Μ(Murder 1931).

"Τώρα δεν είχε κανέναν λόγο να βρίσκεται σε έναν συγκεκριμένο χώρο, και όχι σε κάποιον άλλο. Είχε πολλές ώρες μπροστά του. Το γραφείο στην οδό Σαίν-μώρ δεν ήταν πλέον το γραφείο του. Το δωμάτιο στη Βιλζουίφ δεν ήταν πλέον το δωμάτιό του. Ο δικός του χώρος ήταν το μαύρο παλτό με τον βελούδινο γιακά... "

"...ήρεμος, με μετρημένες κινήσεις που έδειχναν τόσο τακτικές όπως οι διαδοχικές κινήσεις μιας τελετουργίας....άνοιξε ένα ντουλάπι που το χρησιμοποιούσε για κουζίνα, άναψε την γκαζιέρα και έβαλε νερό σε μια κατσαρόλα. Το χέρι του έπιανε αυτόματα τα αντικείμενα χωρίς να τα αναζητάει. Πάνω στο τραπέζι τοποθέτησε ένα μπωλ, ένα μαχαίρι, ένα πιάτο. Επειτα αφού έμεινε για λίγο σκεφτικός, ξανάβαλε το πιάτο πίσω στη θέση του...Δεξιά, στο δωμάτιο, ήταν ένα κραβάτι, ένα λαβομάνο και ένα κομοδίνο. Αριστερά, το ντουλάπι με τη γκαζιέρα και ένα τραπέζι στρωμένο με μουσαμά. Καθισμένος σ`αυτό το τραπέζι, ο κύριος Ιρ έφαγε ψωμί με βούτηρο και ήπιε τον καφέ του, αργά κοιτάζοντας ίσια μπροστά του. οταν τέλειωσε, έμεινε λίγο ακόμη ακίνητος, σα να είχε γίνει ένα με το χρόνο και με το χώρο. Αρχισαν να ακούγονται διάφοροι ήχοι, αδύναμοι και ασαφείς στην αρχή, βήματα πάνω σε ξύλινα πατώματα, κάποιοι χτύποι και σε λίγο ήταν σάμπως όλος ο κόσμος να αναλυόταν σε ρυθμικούς ήχους γύρω από το δωμάτιο. Από το διπλανό διαμέρισμα ακούγονταν θόρυβοι από πιατικά και ομιλίες...."


***********************************************************

Διάβασα αυτό το βιβλίο μετά την εξαιρετική παρουσίαση από τον ναυτίλο
http://alexis-chryssanthie.blogspot.com/2010/04/blog-post.html


Εγινε ταινία απο τον Patrice Leconte με ερμηνευτή τον Michel Blanc:

http://www.youtube.com/watch?v=elNCMX8EzAM

Για τους γαλλόφωνους, ένα εξαιρετικό σάιτ αφιερωμένο στον Simenon από το Κέντρο Ερευνας για τον Simenon στη Λιέγη. Με έκπληξη διαπίστωσα πόσα διδακτορικά έχουν γίνει για τον συγγραφέα και το έργα του):

http://www.libnet.ulg.ac.be/simenon.htm

*

Bibliographie http://www.bm-jouelestours.net/files/selections_thematiques/georges_simenon_mystere_humain.pdf
blog στα γαλλικά: http://www.critiqueslibres.com/i.php/vcrit/3676

Philip Roth, Το ανθρώπινο στίγμα

Φίλιπ Ρόθ, Το ανθρώπινο στίγμα, ΠΟΛΙΣ 2003, μτφρ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου/ επίμετρο Η.Μαγκλίνης- Κ.Μποτόπουλος, σελ. 500

Η ιστορία διαδραματίζεται στις ΗΠΑ, την εποχή που ξεσπά το σκάνδαλο της Μ. Λουίνσκι και του Κλίντον. Ο Κόλμαν Σιλκ, καθηγητής κλασικών σπουδών στο πανεμιστήμιο της πόλης Αθήνα, κατηγορείται άδικα για ρατσιστική συμπεριφορά σε βάρος δύο φοιτητών του. Αυτό θα σημάνει το τέλος μιας πολύ επιτυχημένης καριέρας κάτω από το βάρος αυτού του στίγματος. Ξεκινώντας απ`αυτό το γεγονός, ο συγγραφέας ξετυλίγει με αριστοτεχνικό τρόπο σελίδες από την ζωή όχι μόνο του κεντρικού ήρωα αλλά και όσων των περιτριγυρίζουν, φωτίζοντας πλευρές και δομές της αμερικάνικης κοινωνίας. Μέσα από τις προσωπικές ιστορίες και σκέψεις των προσώπων αυτών μαθαίνουμε για στάσεις ζωής, πιστεύω, ηθικές, μυστικά και ψέματα, αυταπάτες και αλήθειες. Θίγονται θέματα όπως ο ρατσισμός και τα δικαιώματα των μαύρων, το Βιετνάμ και τα τραύματα που έχει αφήσει, την πολιτική ζωή στην Αμερική, την ηθικολογία και το πολιτικώς ορθό, την κρίση της τρίτης ηλικίας, τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια, τις κλίκες στον κλειστό πανεπιστημιακό χώρο . Το ιδιωτικό και το δημόσιο. Το ιστορικό και το ατομικό. Tαυτότητα /ταυτότητες (έχουμε τελικά την δυνατότητα και την δύναμη να επιλέξουμε;). Η οικογένεια, η θρησκεία, η φυλή, το χρώμα σαν μορφές εξουσίας και στοιχεία που καθορίζουν την ζωή μας. Τι είναι τελικά αυτό που καθορίζει την ζωή μας;

Ανάμεσα στα άλλα πρόσωπα, υπάρχει και το alter ego του Ροθ, ο συγγραφέας Νέιθαν Ζούκερμαν, ο οποίος ψάχνει το υλικό του και γράφει το συγκεκριμένο βιβλίο. Το ενδιαφέρον του αναγνώστη ανατροφοδοτείται συνεχώς μέσα από το στοιχείο της έκπληξης. Οι ιστορίες ανοίγονται σταδιακά με αναδρομές και παρεκβάσεις και ξαναφωτίζονται κάτω από διαφορετικά πρίσματα. Μαθαίνουμε έκλπηκτοι το μυστικό του Σιλκ για την φυλή του στη σελίδα 116 του βιβλίου. Ο συγγραφέας-αφηγητής το μαθαίνει προς το τέλος, στην κηδεία του Σιλκ, από την αδερφή του.

Είναι μυθιστόρημα πολυφωνικό. Οι ήρωες μιλούν με την δική τους φωνή και από την δική τους οπτική γωνία.Η γλώσσα διακρίνεται από ακρίβεια. Τα πολιτικά και κοινωνικά σχόλια πηγαίνουν σε βάθος. Ειρωνία και σαρκασμός.

*
«Φεύγεις τελικά από το σπίτι σου, το αρχετυπικό εμείς, μόνο και μόνο για να βρείς ένα άλλο ‘εμείς’; ....Οπως δεν μπορείς ν`αφήσεις αυτό το μικροσκοπικό ‘αυτοί’ να γίνει ‘εμείς’ και να σου επιβάλει την ηθική του, έτσι δεν μπορείς ν`αφήσεις το μεγάλο ‘αυτοί’ να σου επιβάλει τη μισαλλοδοξία του. Οχι στη τυραννία του ‘εμείς’ και το πρώτο πληθυντικό του κι ο,τι άλλο θέλει να σου χώσει στο κεφάλι. Οχι στη τυραννία του ‘εμείς’ που λαχταράει να σε καταβροχθίσει, του πιεστικού, ιστορικού, αναπόδραστου ηθικού εμείς με το επίβουλό του E pluribus unum-Εις εκ των πολλών....αλλά το φυσικό και ακατέργαστο εγώ με όλη την ευελιξία του. Ανακάλυψη του εαυτού σου...» σελ.144

«...λες και ζούσαν οι δυο τους όχι στη ζωή αλλά στη νότια πλευρά της αθηναϊκής ακρόπολης...μπροστά σε 10 χιλιάδες θεατές και τηρώντας αυστηρά τις τρείς δραματικές ενότητες, τελούνταν κάθε χρόνο ο μεγάλος κύκλος της κάθαρσης. Η ανθρώπινη επιθυμία για αρχή, μέση και τέλος- τέλος με μεγαλείο ανάλογο με την αρχή και τη μέση- πουθενά αλλού δεν εκπληρωνόταν τόσο απόλυτα όσο στα έργα που δίδασκε ο Κόλμαν στο Πανεπιστήμιο Αθήνα. Μόνο που, έξω από τη κλασσική τραγωδία του 5ου πχ αιώνα, η προσδοκία της ολοκλήρωσης του δράματος, και πολύ περισσότερο της δίκαιης και τέλειας έκβασης, είναι βλακώδης αυταπάτη για έναν ενήλικο.» σελ. 395

«Ο κόσμος μπορεί να είναι γεμάτος από ανθρώπους που νομίζουν πως σε έχουν καταλάβει, εσένα, το διπλανό σου, αυτά όμως που δεν ξέρουμε είναι απύθμενη άβυσσος. Η αλήθεια για τον εαυτό μας δεν έχει τέλος. Το ίδιο και τα ψέματα. Πανταχόθεν βαλλόμενος, σκέφτηκα. Αποδοκιμάστηκε από τους ηθκών αρχών, καθυβρίστηκε από τους ενάρετους- και εξοντώθηκε από έναν τρελό εγκληματία. ... και οι δυο ανθρώπινες απαιτήσεις συνδυάστηκαν σ`αυτόν. Το αγνό και το αχρείο, σε όλη τους τη σφοδρότητα, εν κινήσει, όμοια ως προς την κοινή τους ανάγκη να βρούν εχθρό. Επιασαν τις δυό άκρες του πριονιού και τον έκοψαν, σκέφτηκα. Τον πριόνισαν τα ακονισμένα δόντια αυτού του κόσμου.Αυτού του κόσμου από αντικρουόμενες δυνάμεις». Σελ. 396

http://rothsociety.org/