Tuesday, October 19, 2010

Le Chant des partisans / Motivé

Μικρό δείγμα συμπαράστασης στους Γάλλους, που αυτές τις μέρες αντιστέκονται δυναμικά. Το τραγούδι αυτό ακούγεται συχνά στις διαδηλώσεις και τις πορείες, σε πολύ πιο έντονο ρυθμό και παλμό. Πίσω από το χαρούμενο τραγουδάκι υπάρχει ιστορία...


Το συγκρότημα Zebda από την Τουλούζη παραφράζει και προσαρμόζει στη σύγχρονη πραγματικότητα τα λόγια από το τραγούδι της γαλλικής αντίστασης κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο:

Το πρωτότυπο αντιστασιακό:
Ami entends-tu le vol noir des corbeaux sur nos plaines.
Ami entends-tu les cris sourds du pays qu'on enchaîne,
Ohé partisans ouvriers et paysans, c'est l'alarme !
Ce soir l'ennemi connaîtra le prix du sang et des larmes

Montez de la mine, descendez des collines, camarades.
Sortez de la paille les fusils, la mitraille, les grenades.
Ohé! les tueurs à la balle et au couteau tuez vite !
Ohé! Saboteurs attention à ton fardeau Dynamite !

C'est nous qui brisons les barreaux des prisons pour nos frères.
La haine à nos trousses et la faim qui nous pousse, la misère.
Il y a des pays où les gens au creux des lits font des rêves.
Ici, nous vois-tu, nous on marche et nous on tue, nous on crève

Ici, chacun sait ce qu'il veut, ce qu'il fait, quand il passe
Ami, si tu tombes, un ami sort de l'ombre à ta place.
Demain du sang noir séchera au grand soleil sur les routes.
Chantez compagnons, dans la nuit, la libertés nous écoute ...





Η διασκευή από τους Zebda :

Spécialement dédicacé à tous ceux qui sont motivés.
Spécialement dédicacé à tous ceux qui ont résisté, par le passé

Ami entends-tu le vol noir des corbeaux sur nos plaines
Ami entends-tu les cris sourds du pays qu'on enchaîne
Ohé, partisans ouvriers et paysans c'est l'alarme
Ce soir l'ennemi connaîtra le prix du sang et des larmes

Motivés, motivés. Il faut rester motivés !
Motivés, motivés. Il faut se motiver !
Motivés, motivés. Soyons motivés !

C'est nous qui brisons les barreaux des prisons pour nos frères
La haine à nos trousses et la faim qui nous pousse, la misère
Il est des pays où les gens au creux des lits font des rêves
Chantez compagnons, dans la nuit la liberté vous écoute


Ici chacun sait ce qu'il veut, ce qu'il fait quand il passe
Ami si tu tombes un ami sort de l'ombre à ta place
Ohé, partisans ouvriers et paysans c'est l'alarme
Ce soir l'ennemi connaîtra le prix du sang et des larmes

[Refrain]
On va rester motivé pour le face à face
On va rester motivé quand on les aura en face
On va rester motivé, on veut que ça se sache
On va rester motivé pour la lutte des classes
On va rester motivé contre les dégueulasses

Το γκρούπ έχει κι αυτό τη δική του ιστορία. Δημιουργήθηκε εικονικά το 1985 για τα γυρίσματα μιας ταινίας. Ξεκίνησε την πραγματική καριέρα του μετά το πέρας της ταινίας.
http://en.wikipedia.org/wiki/Zebda

http://fr.wikipedia.org/wiki/Chanson_r%C3%A9volutionnaire_ou_de_r%C3%A9sistance

http://www.cheminsdememoire.gouv.fr/page/affichegh.php?idGH=223&idLang=fr

http://www.radiochango.com/english/artists/Zebda.html

Wednesday, October 13, 2010

The bluest eye


Τόνι Μόρισον, Γαλάζια μάτια, Νεφέλη 1995, Μετάφραση Κατερίνα Σχινά, 237 σελίδες / The bluest eye, 1970

Το μυθιστόρημα μοιράζεται στις τέσσερις εποχές - κύκλους.
Ξεκινά με μια μικρή αφήγηση δύο σελίδων που θυμίζει αναγνωστικό δημοτικού, ή παραμύθι. Εικονογραφείται με απλές πινελιές η ήρεμη κι ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή. Όλα μοιάζουν ειδυλικά. Το τυπικό αμερικάνικο πρότυπο ευτυχίας. "Να το σπίτι. Είναι πράσινο και άσπρο. Εχει κόκκινη πόρτα. Είναι πολύ όμορφο. Να η οικογένεια. η μητέρα, ο πατέρας,. Ο ντικ και η Τζέην ζουν ευτυχισμένοι. Δείτε τη Τζέην. Εχει ένα κόκκινο φόρεμα. Θέλει να παίξει. ποιός θα παίξει με τη Τζέην; Δείτε τη γάτα. Κάνει νιάου. Ελα να παίξεις. Ελα να παίξεις με τη Τζέην...Δείτε τη μητέρα. Η μητέρα είναι πολύ καλή. Μητέρα θα παίξεις με τη Τζέην; Η μητέρα γελά. γέλα, μητέρα, γέλα. Δείτε το Πατέρα. Είναι ψηλός και δυνατός. πατέρα θα παίξεις με τη Τζέην;...Γαβ γαβ κάνει ο σκύλος. Θέλεις να παίξεις με τη Τζέην; Τρέξε σκυλάκι,τρέξε..."

Προς το τέλος, θυμίζει τον απομαγνητοφωνημένο λόγο ομιλούσας κούκλας που ο δίσκος της κολλάει: "Νατοσπίτιείναιπράσινοκαιάσπροάχεικοκκινηπόρταείναιπολύόμορφονακαιηοικογένειαημητέρα

οπατέραςοντικ καιηΤζέηνζουνστοπράσινοσπίτι....."

Μέρος αυτών των "τυπικών" φράσεων επαναλαμβάνεται σαν μότο στα κεφάλαια του βιβλίου που ακολουθούν. Σα να θέλει να ξορκίσει ή να τονίσει ειρωνικά την αντίθεση ανάμεσα στα πρότυπα της "λευκής" ευτυχίας και στην σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν τα παιδιά στη "μαύρη" κοινότητα.

Πρόκειται για γνωστή αγαπημένη σειρά παιδικών βιβλίων, "Dick and Jane" :
http://en.wikipedia.org/wiki/Dick_and_Jane
http://www.pan-tex.net/usr/j/julie/ju25000.htm



Η κύρια ιστορία στα Γάλάζια Μάτια, που συνέχει τις επιμέρους ιστορίες του βιβλίου, είναι η ιστορία της Πέκολα, ενος μικρού μαύρου κοριτσιού που ποθεί ν`αποκτήσει γαλάζια μάτια, βιάζεται από τον πατέρα της, εγκυμονεί και χάνει τον καρπό αυτού του βιασμού. Στο τέλος περνά στη παραφροσύνη για να αντέξει ό,τι της συμβαίνει. Πιστεύει πως έχει επιτέλους αποκτήσει τα πολυπόθητα μπλε μάτια ενσαρκώνοντας τό πρότυπο ομορφιάς και αποδοχής της κοινωνίας, και μάλιστα ποθεί να έχει όχι απλά μπλε, αλλά τα πιο μπλέ μάτια του κόσμου.(Ο τίτλος του βιβλίου είναι The bluest eye και, κατά τη γνώμη μου, θα ήταν πιο σωστό να μεταφραστεί με ακρίβεια στα ελληνικά).

Παράλληλα, παρακολουθούμε τους ανθρώπους της γειτονιάς, την ζωή των γονιών της, μικρά και σημαντικά γεγονότα που συμβαίνουν γύρω της, στο άμεσο περιβάλλον. Ανθρώπινους τύπους και κοινωνικά στρώματα , ανήλικους και ενήλικους, μαύρους, αλλά και κάποιους λευκούς, γυναίκες και άντρες...

Θέματα που θίγονται: Η θέση των μαύρων, ο ρατσισμός, έκδηλος ή κρυφός. Η αιμομιξία, η παιδικότητα με όλη την ευαισθησία και την σκληράδα της. Τα πρότυπα ευτυχίας. Tα πρότυπα ομορφιάς. Η εξαθλίωση και πως αυτή μπορεί να δηλητηριάσει και την πιο μικρή δυνατότητα ευτυχίας ή ομορφιάς. H αγάπη. Η θέση της γυναίκας, που πέφτει θύμα εκμετάλλευσης τόσο από λευκούς όσο και από μαύρους. Η συγγραφέας, γυναίκα και μαύρη η ίδια, ήταν από τις πρώτες συγγραφείς που τόλμησε να γράψει και να εκδόσει βιβλία μέσα από μη-λευκή οπτική.

Η πλοκή είναι όμορφα δουλεμένη. Οι φωνές των ηρώων της ακούγονται αβίαστες, φυσικές. Οι αναδρομές δεν κουράζουν, το αντίθετο, φωτίζουν σταδιακά την αλήθεια. Η γλώσσα και το ύφος γίνονται τόπους τόπους τόσο ποιητικά! Τόσο η μορφή όσο και το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου με άγγιξαν βαθύτατα.


σελ.55, "Σε παρακλώ θεέ μου, ψιθύρισε μέσα στην παλάμη του χεριού της. Σε παρακλώ κάνε να εξαφανιστώ. Εκλεισε σχιχτά τα βλέφαρά της. Μικρά κομματάκια απ`το σώμα της διαλύονταν. Τώρα αργά, τώρα απότομα. Ξανά αργά. Τα δάχτυλά της έφευγαν, ένα ένα, ύστερα τα μπράτσα της εξαφανίστηκαν ως τον ώμο. Τώρα τα πόδια της. Ωραία ήταν. Οι γάμπες ολόκληρες, αμέσως. Ήταν πιο δύσκολο με τα μπούτια. Έπρεπε να μείνει πραγματικά ακίνητη και να σμπρώξει. Το στομάχι της αντιστεκόταν, αλλά τελικά έφυγε κι αυτό. Ύστερα το στήθος, ο λαιμός της και το πρόσωπό της ήταν δύσκολο. Έγινε, έγινε σχεδόν. Μόνο τα σφιχτοκλεισμένα μάτια της είχαν μείνει. Αυτά έμεναν πάντα. Όσο και να προσπαθούσε, ποτέ δεν μπορούσε να κάνει τα μάτια της να εξαφανιστούν. Τι κατάφερνε λοιπόν; Αυτά ήταν το παν. Όλα ήταν εκεί, μέσα τους. Όλες εκείνες οι εικόνες, όλα εκείνα τα πρόσωπα.... "


σελ. 73. Στο πρόσωπο του μπαμπά μου βλέπει κάποιος τις εποχές να έρχονατι και να φεύγουν. ο χειμώνας το καταλαμβάνει και εγκαθίσταται στις γραμμές του. Τα μάτια του γίνονται χιονοστιβάδες, που απειλούν με κατολίσθηση, τα φρύδια του καμπυλώνουν, σαν τα μαύρα κλαδιά των ξερών δέντρων. Το δέρμα παίρνει το χλωμό, μελαγχολικό κίτρινο του χειμωνιάτικου ήλιου. Για σαγόνι έχει τις άκρες ενός χιονισμένου αγρού, διάστικτου από τα ξερά απομεινάρια των θερισμένων ζαχαροκάλαμων. Το μεγάλο του μέτωπο είναι η παγωμένη καμπύλη της Ηρι (λίμνη)- κρύβει ρεύματα ψυχρών σκέψεων, που στροβιλίζονται τρελά μέσα στο σκοτάδι. Εξολοθρευτής λύκων και κυνηγός γερακιών μαζί..."

''Γαλάζια µάτια. Καινούργια, γαλάζια µάτια, είπε. Σα ν' αγόραζε παπούτσια. «Θα ήθελα ένα ζευγάρι καινούργια γαλάζια µάτια». Πρέπει να Σου τα ζητούσε πολύ καιρό Κύριε και δεν της είχες απαντήσει. Γι’ αυτό κι εγώ έκανα εκείνο που Εσύ δεν έκανες, δεν θα µπορούσες, δεν θα ήθελες να κάνεις: κοίταξα αυτό το άσχηµο µαύρο κοριτσάκι και το αγάπησα. Έπαιξα το ρόλο Σου. Και ήταν µια πολύ καλή παράσταση! Εγώ, εγώ προκάλεσα ένα θαύµα. Της έδωσα τα µάτια. Της έδωσα τα γαλάζια, γαλάζια, δυο γαλάζια µάτια. Μπλε κοβαλτίου. Μια λωρίδα παρµένη απ' ευθείας από το δικό Σου γαλάζιο ουρανό. Kανένας άλλος δεν θα δει τα γαλάζια της µάτια. Μόνο εκείνη. Και θα ζήσει ευτυχισµένη...''


Η μεταφράστρια Κατερίνα Σχινά λέει:

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_652070_28/08/2005_154487

"...ο τρόπος της γραφής ήταν τέτοιος που πολλές φορές με οδηγούσε σε παρανοήσεις. Η Μόρισον γράφει ελλειπτικά. Ξετυλίγει την ιστορία μέσα από συνεχείς αναδρομές, συνειρμούς, εσωτερικούς μονολόγους. Επίσης είναι αρκετά δύσκολος ο τόνος και το ύφος, μοιάζει πολύ η λογοτεχνική σύνθεση με ένα μουσικό κομμάτι της τζαζ. Εκεί η ορχήστρα μάς δίνει το θέμα συνήθως παιγμένο από όλα τα όργανα μαζί, και μετά το καθένα διαφοροποιείται. Στη Μόρισον μας δίνεται το θέμα και ύστερα μία μία οι φωνές των αφηγητών ξετυλίγουν την ιστορία τους. Επίσης στο ύφος υπάρχει μία μουσική αναλογία: όπως έχουμε στην τζαζ κάποια πολύ μικρά κομμάτια επαναλαμβανόμενου χαρακτήρα, έτσι και στην Μόρισον έχουμε επωδούς. Για να αποδώσω αυτά, με βοήθησε ίσως ότι ήξερα μουσική."


Από συνέντευξη της Τόνι Μόρισον στην Cloe Wofford:
http://www.en.utexas.edu/amlit/amlitprivate/texts/morrison1.html
(Copyright 1997 The New York Times Company) :

"I started around 13. That was the work that wasavailable: to go to a woman's house after school andclean for three or four hours. The normal teen-age jobswere not available. Housework always was. It wasn'tuninteresting. You got to work these gadgets that Inever had at home: vacuum cleaners. Some of the peoplewere nice. Some were terrible. Years later, I used someof what I observed in my fiction. In "The Bluest Eye,"Pauline lived in this dump and hated everything in it.And then she worked for the Fishers, who had thisbeautiful house, and she loved it. She got a lot ofrespect as their maid that she didn't get anywhere else.If she went to the grocery store as a black woman fromthat little house and said, "I don't want this meat,"she would not be heard. But if she went in as arepresentative of these white people and said, "This isnot good enough," they'd pay attention..... "

"When I began, there was just one thing thatI wanted to write about, which was the true devastationof racism on the most vulnerable, the most helpless unitin the society -- a black female and a child. I wantedto write about what it was like to be the subject ofracism. It had a specificity that was damaging. And ifthere was no support system in the community and in thefamily, it could cause spiritual death, self-loathing,terrible things.Once I did that, I wanted to write another book. By the time I wrote the third one, I began to think in terms ofwhat had gone on before -- whether my territory wasdifferent. I felt what I was doing was so unique that Ididn't think a man could possibly understand what thelittle girl in "The Bluest Eye" was feeling. I did not think a white person could describe it. So I thought Iwas telling a tale untold......."


"Q: There's a lot of sexual violation in your fiction.Why?


A: Because when I began to write, it was anunmentionable. It is so dangerous, it is so awful, sowicked, that I think in connection with vulnerable blackwomen it was never talked about. I wanted to write booksthat ran the whole gamut of women's sexual experiences.I didn't like the imposition that had been placed onblack women's sexuality in literature. They were eithermothers, mammies or whores. And they were not vulnerablepeople. They were not people who were supposed to enjoysex, either. That was forbidden in literature -- toenjoy your body, be in your body, defend your body...."


Κοιτάξτε τα μάτια της και προσέξτε τη χροιά της φωνής της, για το A Mercy:
http://www.oprah.com/oprahsbookclub/Toni-Morrison-Discusses-Her-Novel-A-Mercy


Η σελίδα των εκδόσεων Νεφέλη για την Τόνι Μόρισον:

Sunday, October 3, 2010

Ο Άλλος εν λόγω, Εβραίοι στη Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία


Ομάδα για την Μελέτη της Ιστορίας των Εβραίων της Ελλάδας
http://histjews.blogspot.com/

H Oμάδα για την Μελέτη της Ιστορίας των Εβραίων και το Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών πραγματοποίησε μια πολύ ενδιαφέρουσα διημερίδα στη Θεσσαλονίκη, στις 1 και 2 Οκτωβρίου, "Ο Άλλος εν Λόγω : Εβραίοι στη Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία". Λογοτέχνες, κριτικοί και ιστορικοί συζήτησαν πάνω στο θέμα της εικόνας των Εβραίων στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνική παραγωγή.


Το πρόγραμμα:
Ολοκαύτωμα, Εβραιοφοβία και αντισημιτισμός: λογοτεχνικές αποτυπώσεις
-Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου: Το Ολοκαύτωμα στην ελληνική πεζογραφία στις αρχές του 21ου αιώνα
-Γιάννης Παπαθεοδώρου: Η Νύχτα της Τιμωρίας. Εβραιοφοβία και λαϊκές τελετουργίες στο μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη «Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα»
-Μίλτος Πεχλιβάνος: Η «Νεκρή Ευρώπη» του Χρήστου Τσιόλκα και ο αντισημιτισμός
Λογοτεχνικές παραγωγές του εβραϊκού εαυτού
-Σταύρος Ζουμπουλάκης: Η εβραϊκή ταυτότητα στο έργο του Μισέλ Φάις
-Βενετία Αποστολίδου: Οι Εβραίοι στο έργο του Νίκου Μπακόλα
-Από τη μεριά του συγγραφέα: Η βάσανος της γραφής και η γραφή της βασάνου Ρέα Γαλανάκη, Νίκος Δαββέτας, Μισέλ Φάις


Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες οι απόψεις που ακούστηκαν και γόνιμος ο διάλογος τόσο ανάμεσα στους τρεις λογοτέχνες (Δαββέτας, Γαλανάκη, Φάις) όσο και μέσα από τις ερωτήσεις του κοινού. Κρατώ ιδιαίτερα , την "παθιασμένη" παρουσίαση που έκανε ο Μ. Πεχλιβάνος στο προκλητικά αιρετικό βιβλίο του ελληνοαυστραλού Χ. Τσιόλκα "Η νεκρή Ευρώπη", (έχω την αίσθηση ότι ακόμη κι αν διαβάσω το βιβλίο, η παρουσίαση αυτή θα είναι πιο έντονη στο μυαλό μου απ`ότι το ίδιο το βιβλίο), την διαφορά ανάμεσα στις έννοιες αντισημητισμός και εβραιοφοβία, την σχέση ανάμεσα στην ιστορία και τη λογοτεχνία (και οι τρείς λογοτέχνες έχουν δουλέψει αρκετά με αρχεία και πηγές), την σημασία της "ασήμαντης" λεπτομέρειας στον λογοτεχνικό λόγο...


Ιδιαίτερη αίσθηση μου έκαναν επίσης η ευθύτητα, ο δυναμισμός και η ακριβόλογη αυθόρμητη-ευστροφία της Ρέας Γαλανάκη, η ποιητικά εναγώνια "κατάθεση" των ενυπνίων του Μισέλ Φάις.