Saturday, October 29, 2011

Νορβηγικό δάσος

Χαρούκι Μουρακάμι, Νορβηγικό δάσος(Norwegian Wood), Ωκεανίδα 2007, σελ.505, Μετάφραση, Μαρία Αγγελίδου.

Οι κύκλοι των ανθρώπινων σχέσεων.
Ομμόκεντοι, έκκεντροι, εφαπτόμενοι...
Κύκλοι σε ταλάντωση ή σε απόλυτη σιωπή και ηρεμία.
Κύκλοι ασφυκτικά γεμάτοι. Κύκλοι-απόλυτο κενό.
Ο τραχύς κύκλος της αυτογνωσίας - περιφέρεια και κέντρο.

Η διαγώνιος ακτίνα του συγγραφικού φωτός ανάγλυφα πάνω σε πρόσωπα και ανθρώπινους τύπους, πάνω σε απλές σκηνές και στιγμές, πάνω σε μικρές πράξεις μιας μικρής ζωής. Γλυκιά μελαγχολία. Τρυφερός σουρεαλισμός των διαλόγων.
Ατμόσφαιρες.
Ενηλικίωση και ωρίμανση μέσα από απώλειες. Μαθήματα ζωής. Θάνατος και αυτοκτονία. Ερωτας. Επιλογές. Στάσεις ζωής. Λογική και τρέλα. Αγία Καθημερινότητα.

Κεντρικός ήρωας ο Τόρου Βατανάμπε, φοιτητής σε μια εστία στο Τόκιο. Ο χαρακτήρας του κάπου ανάμεσα στο τετριμμένο και το ιδιόρρυθμο. Παρουσιάζονται μια σειρά από "τριαδικές" του σχέσεις: η παρελθούσα σχέση του με τη Ναόκο και τον αυτόχειρα Κιζούκι. Η σχέση του με τον συμφοιτητή του Ναγκασάβα και τη σύντροφό του Χατσούμι. Η ερωτική του σχέση με τη Ναόκο και τη Μιντόρι, η μία βουλιάζει στη σιωπή και τη κατάθλιψη, η άλλη σφύζει από ζωή και ενέργεια. Η σχέση του με τη Ναόκο και τη συγκάτοικό της στο ψυχοθεραπευτήριο, τη Ρέικο.


Ενα βιβλίο που σε κερδίζει σιγά σιγά μέσα από την απλότητά του. Πολύ πιο "γήινο" σε σχέση με τα άλλα του βιβλία. Ο αναγνώστης διαποτίζεται από τα χρώματα και την ατμόσφαιρα του βιβλίου, βρίσκεται να διανύει με όλες του τις αισθήσεις τα εσωτερικά τοπία του συγγραφέα. Στο τέλος, στο ποτήρι της ανάγνωσης μένει ένα γλυκόπικρο κατακάθι. Η γεύση του σε συνοδεύει σε βάθος χρόνου.


Το βιβλίο χρωστάει το όνομά του στο τραγούδι "Norwegian Wood" των Beatles.


Κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου έγινε από τον Tran Anh Hung.

Tuesday, September 13, 2011

Χαρούκι Μουρακάμι, Σκληρή χώρα των θαυμάτων και το τέλος του κόσμου


Χαρούκι Μουρακάμι, Σκληρή χώρα των θαυμάτων και το τέλος του κόσμου (Hard-Boiled Wonderland and the End of the World 1991), μτφρ. Γιούρι Κοβαλένκο, Καστανιώτης, Αθήνα 1996, σελ. 498.

Συναρπαστική λογοτεχνική σύνθεση που κρατά αμείωτο το αναγνωστικό ενδιαφέρον. Μέσα από ένα διπλόχορδο όργανο αφήγησης ενορχηστρώνεται διπολικά η πλοκή, που ισορροπεί αριστοτεχνικά ανάμεσα στην πιο άγρια επιστημονική φαντασία και σ`ένα ειδυλιακό παραμύθι γεμάτο συμβολισμούς σαν παιδική ζωγραφιά. Δυό κόσμοι φαινομενικά διαφορετικοί που λειτουργούν σαν αντικριστοί καθρέφτες στους μπαρόκ δαιδάλους του μυαλού και της σωματικής πραγματικότητας.




Από την μια, ο κόσμος των Σημειωτών και των Αριθμητών, ο κόσμος των πληροφοριών, της επιστήμης, των αντικρουώμενων συμφερόντων, της χρήσης του ανθρώπινου εγκεφάλου ως όργανο/μηχανή καταχώρησης, ανακατάταξης, κρυπτογράφησης και φύλαξης πολύτιμων πληροφοριών. Το Σύστημα και το Εργοστάσιο, οι ΥΝΚανοί,τα υποχθόνια πλάσματα που θυμίζουν έντονα τις αφηγήσεις του H.P. Lovecraft.
Από την άλλη, μια φαινομενικά ειδυλιακή πόλη στο άχρονο σύμπαν της συνείδησης του ήρωα. Μια πόλη κυκλωμένη και κλειδωμένη από ένα αδιαπέραστο τείχος, όπου οι άνθρωποι που εισέρχονται αποχωρίζονται τη σκιά τους και το πνεύμα τους. Ζουν στους ήρεμους ρυθμούς μιας τέλειας ρυμοτομίας, χωρίς αναμνήσεις και πάθη, χωρίς χρήμα και συνείδηση. Αυτορύθμιση και Τάξη.

Οργιαστική φαντασία, εκπληκτική εικονοποιία, μαγική όραση, γοητευτική ποιητικότητα στοχασμών, πλοκή και δράση καταιγιστική, φιλοσοφικοί προβληματισμοί για την βαθύτερη αλήθεια του ανθρώπινου πυρήνα και συνείδησης.

Το κάθε κεφάλαιο θα μπορούσε να σταθεί και μόνο του, λάμποντας αυτόνομα στην ομορφιά της γλώσσας του και της πρωτοτυπίας του. Ωστόσο, όλα, στην πιο μικρή λεπτομέρεια, είναι άρτια ενοσρχηστρωμένα και συνδεδεμένα.

Εντοπίζουμε τις εμμονές του συγγραφέα πχ. τα υπόγεια τούνελ, η απροσδόκητη εξαφάνιση της γυναίκας του ήρωα μαζί με την γάτα τους, η διαίσθηση, οι εκπληκτικοί διάλογοι, τα ταμπλώ-βιβάν...










Thursday, August 4, 2011

Don DeLillo, MAO II

Don DeLillo, MAO II, ( Viking, New York 1991), μετφρ. Μαρία Σκαρα, εκδ. Χατζηνικολή 1996, 261 σελ. Αφιέρωση στον εκδότη και συγγραφέα, Γκόρντον Λις.



Το βιβλίο κέρδισε το PEN/Faulkner Award και υποψηφιότητα για το Pulitzer.



***

Ακόμη μια φορά, αφέθηκα μ`εμπιστοσύνη στη γοητεία αυτού του ιδιαίτερου συγγραφέα, ο οποίος θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους αμερικανούς λογοτέχνες. Η ικανότητα να στήνει σκηνές και να ζωγραφίζει εσωτερικά τοπία, άλλοτε με λεπτομέρειες κι άλλοτε με αδρές αφαιρετικές γραμμές, να φωτογραφίζει φευαγαλέα στιγμιότυπα της σύγχρονης ζωής, να συλλαμβάνει τα μηνύματα της εποχής στη γέννησή τους, να προχωρά τη σκέψη του στο μέλλον, να θίγει θέματα συχνά δημοσιογραφικά με συγγραφική μαεστρία, ο ιδιότυπος σαρκασμός και η σάτυρα, μου επέβαλαν τον δικό τους ρυθμό ανάγνωσης, άλλοτε επιμηκύνοντας κι επιβραδύνοντας κι άλλοτε επιταχύνοντας απολαυστικά.
Κι όλα αυτά με την ιδιαίτερη γραφή του, το δούλεμα της φράσης, την αυστηρή επιλογή των λέξεων...

"Κάθε φράση κρύβει μιαν αλήθεια στο τέλος της και ο συγγραφέας μαθαίνει πως να την αναγνωρίζει όταν φτάνει εκεί. Επιφανειακά αυτή η αλήθεια είναι η ισορροπία της φράσης, ο ρυθμός της και το ισοστάθμισμά της. Στο βάθος όμως είναι η ακεραιότητα του συγγραφέα καθώς εναρμονίζεται προς τη γλώσσα....Υπάρχει μια ηθική δύναμη σε μια φράση όταν αυτή βγαίνει σωστά. Εκφράζει τη θέληση του συγγραφέα να ζήσει..." σελ.60
"Επρεπε να προσέξει ιδιαίτερα τον τρόπο που η γυναίκα ξεστόμιζε μακρόσυρτα μια σειρά από λέξεις σαν μαντίλια δεμένα το`να συνέχεια του άλλου, προτού τις ξαναπεράσει από τη σκέψη της για να καταλάβει". σελ 199


Στο ΜΑΟ ΙΙ έχουμε την αριστοτεχνική ενορχήστρωση ενός κουαρτέτου φωνών. Ο κεντρικός ήρωας και η πιο δυνατή φωνή του βιβλίου είναι ο Μπιλ Γκρέι, μεγάλος συγγραφέας που έχει χρόνια να γράψει και ζεί απομονωμένος σαν ερημίτης, απογεύγοντας κάθε δημοσιότητα. Δουλεύει συνεχώς το τελευταίο του βιβλίο αλλά δεν τολμά να το εκδόσει επιμένοντας σε κάθε λεπτομέρεια. Δίπλα του ο βοηθός του Σκοτ, παλιός αναγνώστης του, που τον έψαξε απεγνωσμένα κι όταν τελικά τον ανακάλυψε έμεινε πλάι του ρυθμίζοντας τα βαρετά θέματα της καθημερινότητας και τη γραφειοκρατική δουλειά του αρχείου. Στην ουσία όμως, φτάνει να ρυθμίζει πολύ πιο ουσιαστικά θέματα και να αποκτά σημαντικό έλεγχο πάνω στον συγγραφέα. Στο απομονωμένο σπίτι ζεί και η σύντροφος του Σκοτ, η Κάρεν, οπαδός μιας αιρετικής εκκλησίας, με περίεργο ψυχισμό και τάσεις φυγής και περιπλάνησης ανάμεσα στο ανώνυμο πλήθος από άστεγους και απόκληρους της κοινωνίας. Τέλος, εμφανίζεται η Μπρίτα, φωτογράφος συγγραφέων, η οποία φωτογραφίζει τον Μπιλ όταν αυτός αποφασίζει πως ήρθε η ώρα να δώσει και πάλι στο δημόσιο φως την εικόνα του.

Αφηγηματικά, ακούμε και τις τέσσερις φωνές καθαρά. Οι χαρακτήρες είναι ολοκληρωμένοι, καθένας με τις ιδιαιτερότητές του και τις μύχιες σκέψεις του, καθένας με την δική του βιοθεωρία. Εξαιρετικοί τόσο οι εσωτερικοί μονόλογοι όσο και οι διάλογοι. Παράλληλα σχηματίζονται δευτερεύοντες ρόλοι, όπως αυτός του μεγαλοεκδότη του Μπιλ ή του ποιητή (alter ego του συγγραφέα) που έχει απαχθεί και κρατείται όμηρος από μια τρομοκρατική οργάνωση κάπου στη Βηρυτό.

Τα θέματα που θίγονται είναι, ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η μαζικότητα, ο συνωστισμός, η μαζική κουλτούρα και συνείδηση, το πλήθος (Μάο, Χωμεϊνί, Moon) η τρομοκρατία, η απολυταρχία, ο συγγραφέας και η δύναμή του, η γλώσσα, η δύναμη της εικόνας και της φωτογραφίας, η αλήθεια του εαυτού και η συνειδητότητα. Είναι χαρακτηριστική η εμμονή του, για άλλη μια φορά, με τους δίδυμους πύργους του Διεθνούς Κέντρου Εμπορίου.

Ο συγγραφέας έχει δηλώσει ότι δυο φωτογραφίες έδωσαν τροφή στην έμπνευσή του:
-μια φωτογραφία του συγγραφέα D.J.Salinger ο οποίος ζούσε μακριά από την δημοσιότητα για χρόνια και στην οποία εμφανίζεται οργισμένος που σπάνε τη σιωπή του.
-μια φωτογραφία τελετής μαζικού γάμου της Unification Church .



Αξίζει να σημειώσουμε τη fatwā θανάτου που είχε εκδόσει ο Χωμεϊνί το 1989 σε βάρος του συγγραφέα Salman Rushdie για το βιβλίο του Σατανικοί στίχοι, σαν πιθανό γεγονός που επηρέασε τον συγγραφέα. Τέλος στο εξώφυλλο, στο τίτλο και στο εσωτερικό του βιβλίου υπάρχει αναφορά στο έργο του Warhol, Μαο.





http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5008225257 : "Two's a Crowd: Mao II, Coke II, and the Politics of Terrorism in Don DeLillo" by Richard Hardack :

"The appearance of a second Mao or Mao II in the text, Warhol's mass-produced dissemination of the Mao image, is paralleled by the appearance of the product Coke II--to some extent a parodic version of the ill-fated New Coke--staging an ironic contest between which two equally Western symbols will colonize the world. In this series of transpositions, DeLillo dramatizes what Anthony Giddens describes as the surprise of postmodernism, that "scarcely anyone today seems to identify post-modernity with what it was once widely accepted to mean--the replacement of capitalism by socialism"(46). Instead, postmodernity perversely heralds the apparent 'replacement' (but actual supplementation) of capitalism by the capitalist symbols of socialism. With archly postmodern irony, DeLillo uses the appropriated, primary symbol of Marxism to critique capitalist xenophobia and its appropriation of other sign systems to its own uses. The children of Marx and Coca Cola grow up to inherit one another, and discover their actual fraternity".



http://perival.com/delillo/meandmaoii.html

http://perival.com/delillo/delillo.html


http://en.wikipedia.org/wiki/Blessing_ceremony_of_the_Unification_Church


https://urresearch.rochester.edu/fileDownloadForInstitutionalItem.action?...


http://www.dailymail.co.uk/news/article-1246881/Why-did-J-D-Salinger-spend-60-years-hiding-shed-writing-love-notes-teenage-girls.html




Thomas Pynchon:"This novel's a beauty. DeLillo takes us on a breathtaking journey, beyond the official versions of our daily history, behind all easy assumptions about who we're supposed to be, with a vision as bold and a voice as eloquent and morally focused as any in American writing."



"Τα χιλιάδες ζευγάρια στέκουν και ψάλλουν. Γύρω τους στον κόσμο, άνθρωποι ανεβαίνουν τις κυλιόμενες σκάλες και ρίχουν κρυφά βλέμματα στα πρόσωπα που κατεβαίνουν. Ανθρωποι κρατούν μετέωρα φακελάκια τσαγιού πάνω από τα λευκά φλιτζάνια με το ζεστό νερό. Αυτοκίνητα τρέχουν αθόρυβα στους αυτοκινητόδρομους σχηματίζοντας γραμμές ζωγραφιστό φως. Ανθρωποι κάθονται στα γραφεία και κοιτάζουν τους τοίχους...Ανθρωποι βολεύονται σε αριθμημένες θέσεις και πετούν μέσα από τις ζώνες του χρόνου, τους νεφοθύσανους και τη σκοτεινή νύχτα, ξέροντας πως ξέχασαν να κάνουν κάτι
Το μέλλον ανήκει στις μάζες" σελ 26

Saturday, June 25, 2011

Λέξεις

Μαρία Μήτσορα, Με λένε Λέξη, Πατάκης 2008

"Αν δεν τεντώσω τέλεια το σχοινί που είναι φτιαγμένο από λέξεις, για να χορέψω πάνω από την άβυσσο, τότε η άβυσσος θα με καταπιεί..." σελ12

"Αν είχα παιδιά, θα μάθαιναν άραγε να συντάσσουν προτάσεις με αρχή-μέση-τέλος; ...θα εφεύρισκα παραμυθάκια όπου θα πρωταγωνιστούσαν οι λέξεις. Θα τους έλεγα, ας πούμε, για τις Πέτρινες λέξεις...για το Βαρύ Λεκτικό Οπλισμό...ίσως να τους έλεγα για την Δικτυωτή Ιδιότητα των Λέξεων: Με τύλιξε σ`ένα ΔΙΧΤΥ από γοητευτικές λέξεις, που σφίχτηκε γύρω μου και με ακινητοποίησε".

"Σε κάθε γλώσσα υπάρχουν λέξεις που κυριολεκτούν. Η λέξη χάδι πραγματικά χαϊδεύει... Πάνω από τη λέξη 'λίμνη' σκύβουν τ`άλογα και τα γαϊδουράκια. Χωρίς να το ξέρουν, καθρεφτίζονται τα όμορφα μάτια τους στη λεία υγρασία του Λάμδα. Εμείς μπορούμε να σκύψουμε και να κοιτάξουμε το πρόσωπό μας, με τη χούφτα μας παίρνοντας λίγο νερό..." σελ 14-15

-***~***-

Jean-Paul Sartre, ΟΙ λέξεις, μτφρ. Ειρ. Τσολακέλλη, Αγρα 2003

"Ήμουν τρελός από χαρά: ήταν δικές μου αυτές οι αποξηραμένες Φωνές που ήταν κλεισμένες στα μικρά τους φυτολόγια...Με άφησαν να τριγυρίζω στη βιβλιοθήκη και εγώ επιτέθηκα στην ανθρώπινη σοφία. Έτσι άρχισα να Υπάρχω..." σελ 59

"Οι φράσεις μου αντιστέκονταν σαν αντικείμενα, έπρεπε να τις παρατηρώ, να τις γυροφέρνω, να προσποιούμαι ότι απομακρύνομαι και να επιστρέφω ξαφνικά για να τις αιφνιδιάσω: τις περισσότερες φορές φύλαγαν καλά το μυστικό τους...
Αυτοτιμωρούμενος... Ιδιοσυγκρασία... Αποκοπή, Χιασμός, Ακρογωνιαίος Λίθος... Το νόημα αυτών των σκληρών και μαύρων λέξεων το έμαθα δέκα ή δεκαπέντε χρόνια αργότερα, ενώ ακόμη και σήμερα διατηρούν την α δ ι α φ ά ν ε ι ά τους: είναι η Τροφή της Μνήμης μου" σελ 60-61

"Στο κεφάλι μου, μέσω των οφθαλμών μου, εισέρχονταν λέξεις δηλητηριώδεις, απείρως πλουσιότερες απ`όσες ήξερα...άραγε κινδύνευα να μολυνθώ, να πεθάνω δηλητηριασμένος; Απορροφώντας το Λόγο..." σελ.69

"...το Σύμπαν απλωνόταν στα ποδια μου και κάθε πράγμα ικέτευε ταπεινά ένα όνομα. Δίνοντας ένα όνομα ήταν σα να το δημιουργούσα και ταυτόχρονα να το αποκτούσα. Δίχως αυτή τη κεφαλαιώδη ψευδαίσθηση δε θα είχα γράψει ποτέ." σελ 73

~~~*~~~

Τυχαία έπεσαν τα δυο βιβλία στα χέρια μου και ξεκίνησα τη παράλληλη ανάγνωση. Και τα δύο αυτοβιογραφικά, εστιάζουν κυρίως σε βιώματα και σε διαδρομές της σκέψης και του φαντασιακού που τους καθόρισαν από την παιδική τους ηλικία και τους δημιούργησαν αυτή την ιδιαίτερη σχέση με τον Λόγο και τις Λέξεις. Το βιβλίο της Μ. Μήτσορα ανήκει στη σειρά του Πατάκη: Η κουζίνα του συγγραφέα. Οι Λέξεις του Σαρτρ ξεκίνησαν να γράφονται το 1953 αλλά πήραν τη τελική μορφή τους και εκδόθηκαν το 1964, σαν ένας "αποχαιρετισμός στη Λογοτεχνία και την ωραία Λογοτεχνική Γραφή" όπως είχε δηλώσει ο ίδιος.
Αυτοβιογραφικά Βιβλία - καθρέφτες της εσότητας.





---*~~~


Λέξεις βάμματα που βάφουν με ίνες φωνημάτων το βαμβάκι πρωτογενών εικόνων και συναισθημάτων. Λέξεις χαλίκια που γδέρνουν τη στοματική κοιλότητα. Λέξεις μικροί λαμπεροί πλανήτες σε τροχιά γύρω από έννοιες και αποσιωπήσεις. Σκοτεινά περιδέραια από λέξεις που αρθρώνονται σε φράσεις και κυκλώνουν λεπτούς λαιμούς-μίσχους εννοήσεων. Λέξεις αιχμήκορφες σκιές που σείονται αργά σαν στάχυα έτοιμα για θερισμό. Αχός φωνηέντων, κροτάλισμα συμφώνων, ψίθυροι ορισμών, ομιλούντα αντηχεία μιας άρρητης ζωής . Λέξεις συνήθεια στην υποτείνουσα του προφανούς. Λέξεις θαμπογυάλια που διηθούν ατμόσφαιρες. Λέξεις τρωκτικά σε αποθήκη στεναγμών. Λέξεις ορυκτά. Ευφλεκτη ύλη.
Λέξεις, το δέρμα που ντύνει τα οστά της σκέψης. Λέξεις εναγκαλισμός...




~~~*~~~



Κική Δημουλά ~ Η ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΗ ΠΕΤΡΑ :
"Μίλα.
Πὲς κάτι, ὁτιδήποτε.
Μόνο μὴ στέκεις σὰν ἀτσάλινη ἀπουσία.
Διάλεξε ἔστω κάποια λέξη,
ποὺ νὰ σὲ δένει πιὸ σφιχτὰ
μὲ τὴν ἀοριστία.
Πές:
«ἄδικα»,
«δέντρο»,
«γυμνό».
Πές:
«θὰ δοῦμε»,
«ἀστάθμητο»,
«βάρος».
Ὑπάρχουν τόσες λέξεις ποὺ ὀνειρεύονται
μιὰ σύντομη, ἄδετη, ζωὴ μὲ τὴ φωνή σου...
....................
Μίλα.
Οἱ λέξεις ἔχουν ἔχθρες μεταξύ τους,
ἔχουν τοὺς ἀνταγωνισμούς:
ἂν κάποια ἀπ᾿ αὐτὲς σὲ αἰχμαλωτίσει,
σ᾿ ἐλευθερώνει ἄλλη.
Τράβα μία λέξη ἀπ᾿ τὴ νύχτα
στὴν τύχη.
Ὁλόκληρη νύχτα στὴν τύχη.
Μὴ λὲς «ὁλόκληρη»,
πὲς «ἐλάχιστη»,
ποὺ σ᾿ ἀφήνει νὰ φύγεις.
Ἐλάχιστη
αἴσθηση,
λύπη
ὁλόκληρη
δική μου.
Ὁλόκληρη νύχτα.

Μίλα.
Πὲς «ἀστέρι», ποὺ σβήνει.
Δὲν λιγοστεύει ἡ σιωπὴ μὲ μιὰ λέξη.
Πὲς «πέτρα»,
ποὺ εἶναι ἄσπαστη λέξη.... "



~~~*~~~
Νίκος Καρούζος Η συνήχηση του Δέντρου(Σημειώσεις αναπνευστικές) Πεζά κείμενα, Ικαρος, 1998.

"Έρημη κατεύθυνση της θελήσεως η ποίηση. Με όλες τις λέξεις ενάντια σε όλες τις λέξεις. Επειδή γυρίζει τη ζωή στον απομέσα θησαυρό της παρουσίας, που είναι η μονάνθειά της. Κι ολοένα ο πλους, η μαβιά θαυμασιότητα. Προσέχω στην εργαζόμενη σιωπή τα δεινά της γλώσσας, ένθα λέω πως έχω χάσει τον Παράδεισο. Δέσμευση καν μια για τη λέξη. Ο Παράδεισος είναι μόλις ένα όνομα. Κι όποια λέξη διάδοχη τη δέχομαι, γιατί θα είναι κι αυτή της τύχης, μόλις ένα όνομα. Χωρίς την τύχη, θα βασίλευαν παρασάλευτα, θα βασίλευαν αρχανθικά ονόματα. Η τύχη, όμως, τα λιώνει σα μέταλλα, τα μεταλλάζει....Γιατί αλλιώς όταν αφήσω σαν πουλιά τα ερωτήματα να γεμίσουντο δέντρο, μπαίνει ο χρόνος και κόβει το κινδυνόσχοινο. Κόβει τη θύμηση, που ακροβατώ. Και που δεν ανταμώνει με κανέναν καιρό στα συγκαλά της. Είναι ζήσιμο, λοιπόν, ο Παράδεισος και το ζήσιμο γυρισμός. Ο γυρισμός το πιο μακρό Θυμάμαι. Λοιπόν; Ο γυρισμός πηγάζει από το χάσιμο, που μας συγκορμίζει. Θέω. Προς το ακόμιστο. Προς το απάραχτον ωμέγα. Χοάνη που δεν λιγοστεύει. Σύγκλυση πραγματική των αριθμών εντός του δέκα. Και το δέκα η αρχή του άνθους, κάθετη ολοκληρία. Και ψάλλω-εκδίκηση του μέλανος η ποίηση με το ύψος ανά στήθος. Η σαφήνεια που είναι ο πόνος, υπεράνω, υψηλότερη απ’ τη σαφήνεια που γυρεύει ο λόγος. Εδώ, αν προσέξετε, καίει λιβανωτή ελπίδα, όταν εισπνέω, μ’ ένα κυκλούμενο, πτερωτό συντακτικό, το φως. Ανάγκη να ταξιδέψουμε στη Φανερωμένη κάθε τόπου. Να θρησκέψουμε τις λέξεις. Ανάγκη να καταλάβουμε πόσο θρησκόληπτη είναι η θάλασσα, είτε σε τρικυμία είτε σε γαλήνη. Έθνος αγάπης η ποίηση, λαός ονείρων. Όπως ο κρότος είν’ η χώρα των ήχων ενωμένη, τότε που πάει ο φλήναφος. Όλα καλογερεύουν μες τη φύση. Κ’ η ομορφιά -καλογέρεμα της ψυχής. Η σύρριζη κουρά της λήθης, ως το θάνατο....."




~~~*~~~

Ο. Ελύτης Ανοιχτα Χαρτιά:
"Λέξεις πρέπει να `ρθούνε μα πριν φτάσουν στην άκρη της πένας, να μην είναι πια πέντε ή δέκα γράμματα, μήτε κι άλλοι τόσοι ήχοι, μα τσαμπιά εικόνων, αρμαθιές αντικειμένων, δέσμες ιδιοτροπιών της μνήμης. "


~~~*~~~


Don DeLillo:
"I like the construction of sentences and the juxtaposition of words-not just how they sound or what they mean, but even what they look like".


"I've always seen myself in sentences. I begin to recognize myself, word by word, as I work through a sentence".


"The language of my books has shaped me as a man".

Tuesday, March 15, 2011

Ντον Ντελίλλο Λευκός Θόρυβος

Ντον Ντελίλλο, Λευκός Θόρυβος, ΕΣΤΙΑ 1991, Μτφρ. Π. Αμπατζόγλου, σ.408
Don DeLillo, White Noise, 1984 (National Book Award )

Στην αρχή του βιβλίου υπάρχει η ερμηνευτική σημείωση:
"ΛΕΥΚΟΣ ΘΟΡΥΒΟΣ : Ηλεκτρονικός θόρυβος με την ίδια ένταση σε κάθε συχνότητα. Ο όρος χρησιμοποιείται σε αναλογία με το λευκό φως που περιέχει κάθε συχνότητα μέσα στο οπτικό φάσμα".


Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μεγάλα κεφάλαια: Κύμματα και ακτινοβολία (11-141), Το εναέριο τοξικό επεισόδιο(145-213), ΝΤΑΪΛΑΡΑΜΑ(217-408)

Βρισκόμαστε στον πυρήνα μιας αμερικάνικης οικογένειας, ίσως με κάποια δόση υπερβολής και μεγένθυνσης πχ ο ήρωας, πανεπιστημιακός καθηγητής χιτλερικών σπουδών, είναι πέντε φορές παντρεμένος. Παρακολουθούμε τον αμερικάνικο τρόπο ζωής μέσα από καθημερινές συνήθειες, νοοτροπίες, τρόπους σκέψης, τρόπους αντίδρασης στα μικρά και στα σημαντικά γεγονότα του βίου, τις ανθρώπινες σχέσεις (οικογενειακές, κοινωνικές, επαγγελματικές). Το προφανές και καθημερινό, καποιες φορές, μπορεί να μοιάζει εξωτικό.
Οι χαρακτήρες, ακόμη και οι δευτερεύοντες, διαγράφονται ανάγλυφα σε όλες τις διαστάσεις τους. Η γλώσσα (προφανώς και η μετάφραση)προσφέρει αναγνωστική απόλαυση, άλλες φορές με λιτότητα κι άλλες φορές με παραληρηματικό ενθουσιασμό. Οι λέξεις συχνά μοιάζουν να έχουν μια ιδιαίτερη βαρύτητα κι ενέργεια που επηρεάζουν την ατμόσφαιρα και διαβρώνουν ή ενισχύουν από μέσα τα νοήματα του κειμένου. Διάφορα ετερογενή στυλ συμπλέκονται και μοντάρονται στο σύνολο του έργου: δραματικότητα και χιούμορ, ειρωνία, εγκεφαλική αποστασιοποίηση, παράλογο... Η πλοκή, ενώ αρχικά μοιάζει επίπεδη και "απάνεμη", αποκτά σταδιακά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, τονικότητες, διαβαθμίσεις και κορυφώσεις έντασης και αγωνίας, κάποιες στιγμές με κινηματογραφικού ύφους σκηνές.

Θίγονται με γλαφυρό και διεισδυτικό τρόπο οι ακόλουθες μεγάλες θεματικές:
-Καταναλωτική κοινωνία (καταπληκτικές σκηνές στο σούπερ-μάρκετ, τα προϊόντα, τα κουπόνια, τα διαφημιστικά φυλλάδια, οι επιταγές, τα περιοδικά των σούπερ-μάρκετ, οι "γνώσεις" που προσφέρουν και οι ανάγκες που δημιουργούν. Φαστ-φουντ και φαγητό. Εξαιρετική η σκηνή που ο ήρωας εξετάζει με ακρίβεια χειρουργού τη βρώμικη μάζα από τα σκουπίδια της οικογένειας. )
-Περιβαλλοντική μόλυνση. Ειδικά στο δεύτερο μέρος του βιβλίου με την περιγραφή του τοξικού νέφους, μετά από ένα ατύχημα, που απειλεί την ζωή των ανθρώπων, μοιάζει να τους κυνηγά, τους βγάζει από τις εστίες τους μέσα στη νύχτα, τους προκαλεί πανάρχαια ένστικτα φόβου, αγωνίας και επιβίωσης...
-Υπαρξιακή αγωνία, ο φόβος του θανάτου και το νόημα της ζωής διατρέχει τη ραχοκοκαλιά όλου του μυθιστορήματος, ιδιαίτερα στο τρίτο μέρος με τον ευφάνταστο τίτλο που μοιάζει με λογοπαίγνιο: ΝΤΑΪΛΑΡΑΜΑ, παίζοντας με το όνομα ενός μαγικού ψυχοφάρμακου (Ντάιλαρ)που σβήνει τον φόβο του θανάτου και του Νταλάι Λαμα.
-Η γνώση, η επιστήμη, οι πληροφορίες.
-Η οικογένεια, δομή, δεσμοί, σχέσεις, κρίση.
-Θεωρίες συνωμοσίας.
-Η πραγματικότητα και η προσομοίωσή της.


"Το πρόσωπο στην οθόνη ήταν της Μπάμπετ. Τι σήμαινε αυτή η παρουσία; Τι γύρευε εκεί ξεκάθαρη, κορνιζαρισμένη σε κλειστά όρια; Ηταν πεθαμένη, χαμένη, ασώματη; Μήπως ήταν το πνεύμα της, ο μυστικός εαυτός της, κάποιο δυσδιάστατο ομοίωμα που κυκλοφορούσε με τη δύναμη της τεχνολογίας, ελεύθερο να γλιστράει μέσα από συχνότητες κυμάτων...Κάτι παράξενο με άρπαξε, κάτι σαν ψυχικός αποπροσανατολισμός...Η εικόνα ήταν που είχε σημασία, το πρόσωπο ξεκάθαρο αλλά επίπεδο, απομακρυσμένο, σφραγισμένο, άχρονο. Ηταν και δεν ήταν αυτή. Κύματα και ακτινοβολία. Κάτι γλιστρούσε μέσα από το πλέγμα. Εστελνε ένα φως κατά πάνω μας, γεννιόταν ακατάπαυστα, σχηματιζόταν και ξεσχηματιζόταν καθώς οι μυς στο πρόσωπό της δούλευαν για να φτιάξει ένα χαμόγελο ή την ομιλία, καθώς οι ηλεκτρονικές κουκίδες κυκλοφορούσαν σαν σμήνος. μας διαπερνούσαν με την Μπάμπετ. Η εικόνα της προβαλλόταν στα σώματά μας, κολυμπούσε μέσα μας και διαμέσου μας. Η μπάμπετ των ηλεκτρονίων και των φωτονίων..." σελ.139-140


"Everything seemed to be in season, sprayed, burnished, bright. . . . The place was awash in noise. . . . The toneless systems, the jangle and skid of carts, the loudspeaker and the coffee-making machines, the cries of children. And over it all . . . a dull and unlocatable roar, as of some form of swarming life just outside the range of human apprehension."



Ο ΝτεΛίλλο αισθάνεται αρκετά έγκαιρα το "Λευκό Θόρυβο" της εποχής μας, την υπερπληροφόρηση και τον συνεχή βομβαρδισμό με μηνύματα που , αντί να διευρύνει την αντίληψή μας, την καλύπτει τελικά με σύγχυση και χάος.

Περίεργη αίσθηση να διαβάζεις ξαφνικά τη προφητεία γραμμένη το 1984:
"Μέλη μιας λατρευτικής ομάδας που πιστεύει στ`αεροπορικά δυστυχήματα θα απαγάγει ένα τζάμπο τζετ και θα το συντρίψει πάνω στο Λευκό Οίκο, ως πράξη τυφλής αφοσίωσης στο μυστηριώδη κι απόμακρο αρχηγό τους..." σελ 191



http://www.nytimes.com/1985/01/13/books/delillo-noise.html

http://www.gradesaver.com/white-noise/study-guide/about/


http://www.perival.com/delillo/ddinterviews.html



"The writer is the person who stands outside society, independent of affiliation and independent of influence. The writer is the man or woman who automatically takes a stance against his or her government. There are so many temptations for American writers to become part of the system and part of the structure that now, more than ever, we have to resist. American writers ought to stand and live in the margins, and be more dangerous. Writers in repressive societies are considered dangerous. That's why so many of them are in jail."



Don Delillo - Ann Arensberg, published in Vogue, August 1988.

Wednesday, February 23, 2011

Οι χρόνοι του σώματος και οι χρόνοι της ανάγνωσης



Ντον ΝτεΛίλλο, Οι χρόνοι του σώματος, ΕΣΤΙΑ 2002, Μτφρ.Θωμάς Σκάσσης, σελ.155
Don DeLillo, The Body Artist, 2001

"Οι χρόνοι του σώματος" και οι χρόνοι της ανάγνωσης. Εχω την αίσθηση ότι βυθίζομαι σωματικά μες στις σελίδες του. Αργά επάλληλα κύματα ανάγνωσης που σταδιακά με εμποτίζουν στην αλμύρα τους και την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά τους.

Λιτό μυθιστόρημα μικρών διαστάσεων που στήνει τους ιστούς της σαγήνης του με απλά υλικά συγκίνησης και βαθύτατης εννόησης. Ο αναγνώστης ανεβαίνει αργά την κλίμακα των βιωματικών εμπειριών που οδηγούν την ηρωίδα Λόρεν Χάρτκι, την Body Artist, να συνειδητοποιήσει με το σώμα, το μυαλό και το συναίσθημα, την οδύνη από την απώλεια του συζύγου της Ρέι Ρόμπλς. Με γυμνά δάχτυλα αγγίζονται υπαρξιακά ερωτήματα γύρω από τις διαστάσεις του χρόνου, τις ανθρώπινες σχέσεις, τη μοναξιά, την ερημιά, την αληθινή ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης, τους μηχανισμούς της μελαγχολίας. Αυτό το έργο μοιάζει με επίμονη και επίπονη εσωτερική βυθομέτρηση.

Στο πρώτο κεφάλαιο παρακολουθούμε σαν σιωπηλοί μάρτυρες την Λόρεν και τον Ρέι στην κουζίνα του σπιτιού τους, να χαίρονται τα μικρά "τίποτε" της καθημερινότητας, τις παύσεις και τα αγγίγματα της συμβίωσης, τις επαναλήψεις του προφανούς στο σκηνικό μιας συνηθισμένης μέρας. Χωρίς ονόματα: εκείνος, εκείνη. Θα μπορούσε να είναι ένα οποιοδήποτε ζευγάρι.
Ταμπλό Βιβάν, σκηνικά-φέτες ζωής, στιγμιαίες Καρτ-ποστάλ της καθημερινότητας, καταγραφή κινήσεων και στάσεων του σώματος, μικρές πινελιές που συνθέτουν έναν καλοσχεδιασμένο πίνακα με την ματιά του Hopper ή του Hockney:


(πίνακας: Hockney, Mr and Mrs Clark and Percy)
"Πήγε στη κουζίνα του γκαζιού, πήρε το τσαγιερό και το γέμισε από τη βρύση. Εκείνος άλλαζε σταθμούς στο ραδιόφωνο και είπε κάτι που της ξέφυγε. Εβαλε το τσαγιερό πάνω στο μάτι, γιατί έτσι γεμίζει κανείς τη ζωή του ακόμη κι αν δεν το συνειδητοποιεί, και μετά ξανάξυσε τη γλώσσα της πάνω στα δόντια για έμφαση, κοιτάζοντας τη γαλάζια φλόγα που ξεπήδησε από το μπεκ...
Κινήθηκε προς το τραπέζι και τα πουλιά ξανάρχισαν να τσιμπολογούν μέσα από τη ταΐστρα. Εβγαιναν από τη σκιά που έριχναν οι μαρκίζες και πετούσαν μέσα στη λάμψη του ήλιου και τη σιωπή, κίνηση ασσύληπτη μες στη βουβή ομορφιά της που εκείνη έβλεπε εν μέρει, καθώς τα κεραυνοβολημένα από τον ήλιο πουλιά διαλύονταν στο φως, εξαϋλώνονταν και γίνονταν διάφανα, φευγαλέα, φωτεινά ξεφτίδια." σελ. 14

Ακολουθεί παρένθετα ο επίσημος, εξωμυθιστορηματικός επικήδειος για τον κινηματογραφιστή Ρέι, μάλλον από κάποιο δημοσίευμα εφημερίδας. Με ψυχρή ουδετερότητα, οικονομία χώρου και χρόνου μας δίνονται τα βιογραφικά στοιχεία του, οι σταθμοί της ζωής του μέχρι την αυτοκτονία του.

Στη συνέχεια παρακολουθούμε τις κινήσεις και τις σκέψεις της Λόρεν στο άδειο σπίτι. Προσπαθεί να συνεχίσει τη ζωή της, την καθημερινότητά της, αντέχοντας την απουσία του άλλου.

"Καθάριζε και γέμιζε τις ταΐστρες των πουλιών, οργανώνοντας τη μέρα της με άξονα ένα κύριο έργο με όλα του τα παρεπόμενα και τη ποικιλία μιας πληθώρας παραλλαγών... Εδώ ένιωθε σαν στο σπίτι της, και οι καθημερινές ευχάριστες μικροασχολίες την απορροφούσαν βοηθώντας την να διατρέχει τη μια μέρα πισω από την άλλη- μέρες ίδιες, ελεγχόμενες και οργανωμένες, αλλά ταυτόχρονα ρευστές και έκκεντρες, με κάποια νεκρά σημεία, μέρες τόσο αργόσυρτες, που πονούσαν." σελ. 36
Σκύβουμε πάνω απ`τον ώμο της ηρωίδας και παρακολουθούμε μαζί της στο ίντερνετ το θέαμα από τη Κότκα της Φιλανδίας. Πρόκειται για καταναγκαστική θέαση της συνεχούς ροής ενός ζωντανού προγράμματος από την άκρη ενός δρόμου με δύο λωρίδες, όπου αυτοκίνητα περνούν νύχτα-μέρα προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Μοιάζει με άτυπο διαλογισμό κατά τη διάρκεια του οποίου το μυαλό αδειάζει, δεν νιώθει ψυχικό πόνο αλλά ούτε και κάποιο άλλο συναίσθημα. Πρόκειται για ένα είδος "σταθερού πλαισίου".

Στα επόμενα κεφάλαια έχουμε την ανακάλυψη από την Λόρεν ενός περίεργου ουρανοκατέβατου τύπου, τον κύριο Τατλ όπως η ίδια τον ονομάζει, και την συμβίωση τους στο άδειο σπίτι. Ισως είναι απλά ένα φάντασμα, ίσως ένα αποκύημα της φαντασίας της ή ίσως ο τρελός συγγενής του ιδιοκτήτη του σπιτιού, ο οποίος εξαφανίστηκε όπως μαθαίνουμε από το ίδρυμα όπου ήταν κλεισμένος. Ο κύριος Τατλ έχει την ικανότητα να μιμείται τις κινήσεις και την ακριβή χροιά της φωνής των άλλων. Μοιάζει μ`ενα μαγνητόφωνο, και φαίνεται να αιωρείται έξω από κάθε συμβατικό χρονικό πλαίσιο . Φτιάχνει ασύνταχτες φράσεις από φαινομενικά άτακτο συνοθύλευμα λέξεων και φράσεων που όμως αγγίζουν την Λόρεν βαθύτατα και της δίνουν την αίσθηση ότι ο αποθανών σύντροφός της, ο Ρέι, συνεχίζει να υπάρχει μέσα από τη φωνή αυτού του πλάσματος. Οι διάλογοι θυμίζουν έντονα τους μονολόγους και την αποσπασματική γλώσσα από τα σύντομα μονόπρακτα του Μπέκετ.

"Το να είμαι εδώ μου ήρθε. Εγώ είμαι με τη στιγμή, θα αφήσω τη στιγμή. Καρέκλα, τραπέζι, τοίχος, σαλόνι, όλα για μια στιγμή. Μου ήρθε. Εδώ κοντά. από τη στιγμή έχω φύγει, έφυγα, φεύγω. Θα αφήσω τη στιγμή από τη στιγμή". Εκείνη δεν ήξερε πώς να τα χαρακτηρίσει όλα αυτά και τα έλεγε τραγούδι. Εκείνος συνέχιζε για λίγο αυτό το πάρε δώσε, το τραγούδι, το μονότονο τροπάρι που τη μαγνήτιζε..."Φεύγοντας πάω κι έρχομαι. Θα πάω και θα έρθω. Το φεύγω μού ήρθε. Εμείς όλοι, όλοι μας θα είμαστε φύγει. Γιατί είμαι εδώ και που. Και θα πάω ή όχι ή ποτέ. Και είδα ό,τι θα δώ. Αν είμαι όπου θα είμαι. Γιατί τίποτα δεν έρχεται ανάμεσά μου"....
...ήταν άραγε σκέτη μωρολογία δίχως νόημα ή μήπως κάτι της έλεγε;...Οι λέξεις έρρεαν αισθησιακές και άδειες, κι εκείνη ήθελε να γελάσει κι αυτός μαζί της και να την ακολουθήσει έξω από τον εαυτό της ... στις παρυφές της παραμονεύει ένα ίχνος τρόμου από το φόβο της παραδοχής ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει, παραμονεύει μια μετατόπιση του εαυτού, αυτό όμως είναι το βαθύτερο νόημα, η σφήνα που ανοίγει την πόρτα της έκστασης, με τη παλιά βαθιά σημασία της λέξης..." σελ 91-92

*
"could be none other . . . than her own . . . certain vowel sounds . . . she had never heard . . . elsewhere . . . so that people would stare . . . the rare occasions . . . once or twice a year . . . always winter some strange reason . . . stare at her uncom-prehending . . . and now this stream . . . steady stream . . . she who had never . . . on the contrary . . . practically speechless . . . all her days . . . how she survived! . . even shopping . . . out shopping . . . busy shopping centre . . . supermart . . . just hand in the list . . . with the bag . . . old black shopping bag . . . then stand there waiting . . . any length of time . . whole body like gone . . . just the mouth . . . lips . . . cheeks . . . jaws . . . never– . . . what?. . tongue? . . yes . . . lips. . . cheeks . . . jaws . . . tongue . . . never still a second... stream of words . . . in her ear . . . practically in her ear . . . not catching the half . . . not the quarter . . . no idea what she's saying . . . imagine! . . no idea what she's saying! . . and can't stop . . . no stopping it . . . she who but a moment before . . . but a moment! . . could not make a sound . . . no sound of any kind . . . now can't stop . . . imagine! . . can't stop the stream . . . and the whole brain begging . . ."
Samuel Beckett ~ Not I (1972)


Παράλληλα η ηρωίδα φροντίζει σχολαστικά το σώμα της, το όργανο με το οποίο δουλεύει δίνοντας παραστάσεις παντομίμας και θεατρικού χορού. Κάνει με επιμονή τις ασκήσεις της κι επιδίδεται σε μια ιεροτελεστία καθαρισμού στα όρια της εμμονής και του ψυχαναγκασμού, αφαιρεί στιβάδες πραγματικής και φανταστικής βρωμιάς. "...να μετατρέψει το σώμα της σε μια άγραφη πλάκα απαλλαγμένη από κάθε παλιά ομοιότητα...ήθελε ν`αντικρίζει στον καθρέφτη έναν άνθρωπο τυπικά μη αναγνωρίσιμο, έναν άνθρωπο διαφανή, αφαιμαγμένο από τα οικεία γνωρίσματα..." 104.


Ακολουθεί ένα ακόμη παρένθετο κεφάλαιο, μάλλον κάποιο άρθρο περιοδικού, που έχει τίτλο: ΑΚΡΑΙΑ ΤΕΧΝΗ ΣΩΜΑΤΟΣ: ΑΡΓΗ ΛΙΤΗ ΚΑΙ ΟΔΥΝΗΡΗ και υπογράφεται από τη φίλη της Λόρεν, τη Μαριέλα Τσάπμαν. Μέσα από την δική της οπτική πληροφορούμαστε κάποια βιογραφικά στοιχεία για την ηρωίδα και με τα δικά της μάτια παρακολουθούμε μια παράστασή της. Με το σώμα της μιμείται, αναπαριστά, προσομοιώνει ανθρώπινους τύπους κινήσεις και καταστάσεις, ξεσηκώνει σκηνές από την καθημερινότητα. Το σώμα της γίνεται δοχείο άδειο που αντηχεί και γεμίζει από τις ζωές των άλλων.

"Η Χάρτκι ήθελε να νιώσουν οι θεατές της το πέρασμα του χρόνου να τους σφίγγει τα σωθικά με τρόπο σχεδόν οδυνηρό...."129, "Ισως το ζήτημα είναι να σκεφτούμε τον χρόνο με διαφορετικό τρόπο. Να τον κάνουμε να σταματήσει, να διασταλεί ή ν`ανοίξει." 132

Στο τελευταίο κεφάλαιο είναι πιο ξεκάθαρη η οδύνη κι ο βουβός σπαραγμός για τον χαμό αγαπημένων προσώπων. Αγγίζονται τα υπαξιακά όρια της έλλειψης, του πένθους και της απουσίας. Η αδυναμία μας μπροστά στον θάνατο.

"Τα πάντα αναφέρονται στο Ποιοί είμαστε όταν δεν παίζουμε το ρόλο του ποιοί είμαστε" 135

"'Silence, exile, cunning... I've always liked being relatively obscure. I feel that's where I belong, that's where my work belongs" DeLillo




Tο βιβλίο τελειώνει θυμίζοντας την ατμόσφαιρα στον πίνακα του Χόππερ, A woman in the sun:

"Προχώρησε στο δωμάτιο και πήγε στο παράθυρο. Το άνοιξε. Το άνοιξε διάπλατα. δεν ήξερε γιατί το έκανε αυτό. Μετά κατάλαβε. Ηθελε να νιώσει την αψιά αλμύρα της θάλασσας στο πρόσωπό της και τη ροή του χρόνου στο σώμα της να της λένε ποιά ήταν"