Sunday, October 25, 2009

Μαρία Μήτσορα, Σκόρπια δύναμη


Πρωτοδιάβασα για την Μαρία Μήτσορα στο εξαιρετικό μπλογκ voltitses . Η γραφή της Μήτσορα, για μένα, έχει κάτι από την αισθητική και την αμεσότητα πολαρόιντ στιγμιότυπων απο την δεκαετία του 80. Κουβαλά φορτία από την σκοτεινιά της New Wave μουσικής, και τον μακρινό απόηχο από τον μουσικό ρυθμό και τους στίχους της Λένας Πλάτωνος.


"....πιο βαθιά μέσα στη γυαλάδα που σερβίρονται φιλιά με θρύμματα πράσινου πάγου, πρέπει να προσέχω τα θρύμματα του πράσινου πάγου σερβίρουνε ζαλάδες...η μυρωδιά της μέντας έκρυβε την απαίσια μυρωδιά του αιθέρα, δεν είπα τίποτα μόνο <το σώμα σου καίει> και μέσα με παγώνει κάποιος θάνατος..."


Σκαλώνει η αναπνοή μου στην αναπνοή των λέξεων και στην ιδιότυπη προοπτική των εικόνων της. Οι φράσεις στήνονται και ξεστήνονται σαν φορητά σκηνικά, σύρονται στις ράγες ενός ασύνειδου καλειδοσκόπιου. Ο αφηγηματικός λόγος συχνά εισδύει στα μαγνητικά πεδία ενός ποιητικού σουρρεαλισμού που σε αφήνει άφωνο με την ευρυματικότητα και την πρωτοτυπία του. Κρυφές δυναμικές ανάγνωσης πίσω απ`την ανάγνωση, φωλιές στιγμών πίσω από τον χρόνο, ροϊκή ποιητικότητα. Σαγήνη.


"Μου έφερνε την θάλασσα. Καθώς κοίταζα την πλάτη της σα να κοίταζα την πλάτη μου στην ταράτσα ενός σπιτιού μπροστά στην θάλασσα. Μπροστά μου παραλία με άσπρα βότσαλα. Το νερό πιο ανοιχτόχρωμο κι από τυρκουάζ, ροζ κιόλας από την δύση - κάποιος παίζει πιάνο κάτω βαθιά μέσα στο σπίτι. Δεν είχε κάγκελα ή πεζούλι η ταράτσα. Στεκόμουνα στην άκρη με την πλάτη γυρισμένη προς την σκάλα. Ακουγε μ`όλη της την πλάτη το βήμα μου ν`ανεβαίνει και ν`ανεβαίνει - άκουγα την αναπνοή της ν`ανεβαίνει...."


Ακούμε τον εσώτερο, υπόκωφο βηματισμό της κοινής πραγματικότητας. Στις κοφτερές αιχμές της καθημερινότητας νοιώθουμε τα απαλά αγγίγματα μιας προσωπικής, ονειρικής οπτικής, τα αστικά τοπία γίνονται ψυχικά. Οι προσωπικές σχέσεις ενδύονται την μυθολογία της εποχής.


"Μου έχει συμβεί κι άλλοτε, σε μέρη πιο συνδεδεμένα με την παιδική μου ηλικία, από ένα τοπίο πραγματικό να περισσεύει ένα τοπίο του μυαλού..."


"Από τον σταθμό φεύγει κάθε τόσο ένα τραίνο εξπρές για μια υγρή τσέπη, γεμάτη σπόρους έτοιμους να σκάσουνε, είναι ολόκληρη ντυμένη με καταπράσινα φύλλα από μέσα κι ο αέρας τόσο πηχτός κι ο θάνατος κι ο χρόνος σκέτη κυκλικότητα...."

Στο τέλος, πέρα από την ιστορία, την όποια ιστορία του βιβλίου, αυτό που, για μένα, έχει σημασία, είναι η σαγήνη του λόγου της.... ότι για λίγο περπάτησα μαζί της, νοιώθοντας την φωνή της μαγνητικά να μου κυκλώνει τις αισθήσεις, όλες τις αισθήσεις.....

Μαρία Μήτσορα, Σκόρπια δύναμη, εκδ. Οδυσσέας, 1997 - α' έκδοση 1982

Monday, September 28, 2009

Βρετάνη 3, μερικά ταξίδια συνεχίζονται μέσα μας...

Jean-Claude Bourlès, Une Bretagne intérieure, petite Bibliothèque , Flammarion 1998, Payot/Voyageurs, 2001 , pgs211

Μετά από ένα ταξίδι στα μονοπάτια της Βρετάνης, ο συγγραφέας περιπατητής αναρωτιέται:
*
"Αύριο θα κοιμηθώ στο σπίτι μου. Στο σπίτι μου, το είπα κάπως βιαστικά. Έχω όντως επιστρέψει? Αρκεί να δρασκελίσεις ένα κατώφλι για να πιστέψεις ότι έχεις φτάσει? Αμφιβάλω. Κλειστή ή ανοιχτή, μια πόρτα δεν αλλάζει τίποτα…
Ξέρω πως μου χρειάζεται χρόνος για να ξανασυνδεθώ με το σπίτι και τις συνήθειές μου. Κάθε φορά είναι η ίδια διαδικασία μάθησης, η ανάγκη να εξοικειωθώ ξανά μ`έναν χώρο οργανωμένο…Ούτε μια επιστροφή που να μην αισθανθώ αυτή την αίσθηση της αιώρησης, του πλησιάσματος, γεννημένης από την σύγκρουση του έξω με το μέσα….κι ακόμη, υπάρχουν και ταξίδια απ`όπου δεν έχω επιστρέψει ποτέ εντελώς…»

Εχω λίγες μέρες που έχω εγκατασταθεί στην Ελλάδα, κι ανάμεσα σε όλα τα ταξίδια, πραγματικά ή φανταστικά, πρόσφατα ή μακρινά, εκείνο το ταξίδι στη Βρετάνη, μοιάζει να επιμένει, να συνεχίζεται μέσα μου σε κύματα, να τροφοδοτεί τον νου μου με εικόνες...
Το τελευταίο βιβλίο που έβαλα μέσα στην βαλίτσα της επιστροφής ήταν του Jean-Claude Bourlès, Une Bretagne intérieure (Μια Βρετάνη "εσωτερική", εκ των έσω, από μέσα, η δική μου Βρετάνη...). Ο συγγραφέας για χρόνια δούλευε σαν υπάλληλος στο γαλλικό ασφαλιστικό σύστημα ώσπου μια ωραία μέρα απόφασισε να εγκαταλείψει την καθιστική καριέρα του και να αφοσιωθεί στα ταξίδια και στην συγγραφή ταξιδιωτικών βιβλίων. Ταξιδεύει με τα πόδια για να έχει άμεση επαφή με την γη, τον Δρόμο, τις πόλεις, την φύση, την ατμόσφαιρα, για να νοιώσει τον Χρόνο που δεν βιάζεται στα γρήγορα μεταφορικά μέσα. Ακολουθεί παλιές διαδρομές που συχνά συμπίπτουν με τις διαδομές των προσκυνητών, όπως είναι το προσκυνήμα του Saint-Jacques-de-Compostelle για το οποίο έχει ήδη γράψει ένα βιβλίο.
*
Στο βιβλίο για την Βρετάνη αναζητά όχι μόνο την ευχαρίστηση του ταξιδιού αλλά και τις ρίζες του, την ταυτότητά του, την προσωπική του σχέση με την ιδιαίτερη πατρίδα του, την γλώσσα του, την νοοτροπία των συμπατριωτών του. Αναζητά επίσης στα ξεχασμένα αρχεία διάφορων πόλεων το νήμα που θα τον οδηγήσει στα χαμένα ίχνη καποιου μακρινού προγόνου του, ένα μυστήριο που τον τρώει και τον κυνηγάει μέχρι που στο τέλος καταφέρνει να βρεί την άκρη.
*
Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα κεφάλαια. Οι τίτλοι τους είναι ενδεικτικοί του προσανατολισμού του συγγραφέα, {διασχίζοντας τα ονόματα, διασχίζοντας τη γη, διασχίζοντας τα νερά, διασχίζοντας τον χρόνο} και καταλήγει μ`έναν επίλογο. Πολύτιμες είναι οι λογοτεχνικές αναφορές και παραπομπές:
*
Gustave Flaubert, Par les champs et par les grèves, éd.Encre 1984
Michel de Certeau, Le Pélerin, voyageur et marcheur, Ed. du Cerf, 1988
Louis Guilloux, L'Herbe d'oubli, Gallimard, 1984
Louis Guilloux, Ma Bretagne, Ed:Folle Avoine, 1993
La Batellerie bretonne, Le Chasse-Marée, Ed.de l'Estran, 1988
André Suarès, Le livre de l'Emeraude, Chr.Pirot, 1991
André Suarès, Le Voyage du condottiere, Ed.Granit, 1984
Jaques Lacarrière, Chemin Faisant, Petite Bibliothèque Payot/Voyqgeurs, 1992
Yvon Le Men, La clef de la chapelle est au café d'en face, Ed.Flammarion, 1997
Charles le Quintrec, La Bretagne des grands auteurs, Ed.Ouest-France, 1996
Rémi Villedecaze, De la promenade, Ed.du Bon Albert, 1997
François Marie-Luzel, Journal de route, Ed.Terre de Brume, 1994
http://www.trobreiz.com/livres/livres.php
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean_Claude_Bourl%C3%A8s
http://en.wikipedia.org/wiki/Way_of_St._James

Tuesday, August 25, 2009

Φεύγοντας επιστρέφεις, το άλγος του νόστου, ο νόστος της αφής

Δεν ξέρω για πόση ώρα στάθηκα μπροστά σ`αυτόν τον πίνακα του Πικάσσο. Γύριζα και κλωθογύριζα κι αναπαμό δεν είχα, μεσα μου μια θάλασσα από στάχυα με πλημμύριζε γόνιμες εικόνες...


το χέρι αυτό αυτόνομο, παρηγορητικά ακέραιο,
χαιδεύει, συντροφεύει, προστατεύει, διαχωρίζει, ευλογεί, στηρίζει
το χέρι αυτό σπέρνει και θερίζει, ισορροπεί, ορίζει....
ορίζει την στιγμή μου, το τώρα σαν πλατανόφυλλο να σιγοτρέμει
σκιάζει τα μετέπειτα...
πως από μια ξένη χώρα που μοιάζει με πατρίδα σου
πορεύεσαι και πας
σε μιαν άλλη που είναι η πατρίδα σου και μοιάζει τόσο ξένη

αλλάζοντας τοπία, οι χώροι της ζωής σου....
πας προς το μέλλον και γυρίζεις στην πηγή
και τούτη η εξορία –πια- μοιάζει με ψυχικό νησί που θα σε συντροφεύει, σιωπηρά
στην θάλασσα των λογισμών σου

φεύγεις γυρίζοντας...
επιστρέφεις φεύγοντας...

Νοστος ευσπλαχνίας, για ό,τι πριν, για ό,τι θα.

Η Διαδρομή του γυρισμού, διάνυσμα, διάστημα που πρέπει να καλύψεις, και δεν είναι τα χιλιόμετρα και η γεωγραφία
Είναι ο χρόνος και η μνήμη που βαραίνουν μέσα σου, σύνορα σήματα.
Όπως αυτό το χέρι
Περίεργα μαγενθυμένο...
Αυλα υλισμένο....

Ωρες μπροστά σ`αυτόν τον πίνακα, να προσπαθώ να καταλάβω...
Και να θυμάμαι κάποια άλλα χέρια, μιαν άλλη φορά, μιαν άλλη ζωή που ήταν μέρος της ζωής μου, θυμάμαι που έγραφα με συγκίνηση και με υπερβολή του συναισθήματος ως συνήθως

"Παρατηρώ τις φλέβες των χεριών σου... διασχίζουν το δέρμα σου κεντώντας τις γαλάζιες ίνες τους. Εκεί προς τον αντίχειρα είναι δυό φλέβες δίδυμες που ακολουθούν η μία δίπλα στην άλλη κοινή πορεία , η μία πλάι στην άλλη , η μία σκιά της άλλης ισοδύναμη. Μια τέτοια «υπογραφή» τραβά το βλέμμα σαν μαγνήτης . Ο μαύρος μαγνήτης της ψυχής σου τραβά τα ελκόμενα στο εραλδικό του χάος όπου η λεπτότατη μουσική των εσωτερικών οργάνων σου διαπερνά τις ζώσες μεμβράνες σαν βροχή , οι λεπτότατες βελόνες της ευωδιάς σου εκχέουν το οξύ του μύρου τους βα θιά βα θιά στη πολύσπορη κοιλιά του ροδιού.... τα απογευματινά σου χρώματα διαβρώνουν τον βράχο που δέχεται την σκιά σου πάνω στο ροζιασμένο δέρμα των αιώνων που κυκλοφώσκουν αναπνοϊκά α....α....α.....
Παρατηρώ τις παλάμες σου να σηκώνονται με αέρινες κινήσεις σκεπάζοντας μέρη του προσώπου σου, αγγίζοντας άυλα επίπεδα γύρω σου αυρικά , οργανώνοντας κυκλικά αυλάκια ανεπαίσθητων εγγραφών βοηθητικών της φωνής σου και του κρυστάλλινου γέλιου σου. Παρατηρώ την εμμονή σου να φωλιάζεις την μία παλάμη μές στην άλλη, να νανουρίζεις γλυκά κάτι κρυφό..."

Δεν ξέρω πως, μα ένας πίνακας, μια εικόνα, μια χειρονομία, μπορεί να γίνουν "πόρτα" για να περάσεις κάπου αλλού, όπου ο χρόνος αιωρείται χωρίς βιάση, κι εσύ αισθάνεσαι "εσύ" αγγιγμένος από το χέρι μιας βαθύτερης κατανόησης....

(Η φωτογραφία εικονίζει έναν πίνακα του Πικάσσο που βρίσκεται στο Musée Picasso στο Παρίσι. Το μουσείο έκλεισε τις πόρτες για 24 μήνες λόγω ανακαίνισης. Μια τελευταία ματιά, πάντα με έκπληξη μπροστά στον θαυμαστό κόσμο ενός μεγάλου ζωφράφου)
*
(Μετά από 8 χρόνια παραμονής μου στη Γαλλία επιστρέφω στην Ελλάδα)

Tuesday, August 11, 2009

Nancy Huston - Lignes de faille


Nancy Huston, Lignes de faille, Ed. Actes Sud, 2006, 484 pgs

Το βιβλίο είναι πολύ καλά δομημένο και μοιρασμένο σε τέσσερα μεγάλα κεφάλαια. Παρακολουθούμε την ζωή και τον εσωτερικό κόσμο τεσσάρων εξάχρονων παιδιών. Τέσσερις γενιές σε διαδοχή, τέσσερις διαφορετικές ιστορικά και κοινωνικά εποχές(από την ναζιστική γερμανία εως την εποχή της τρομοκρατίας λίγο μετά τους δίδυμους πύργους). Ξεκινάμε αντίστροφα με τον Solomon στα 2004, συνεχίζουμε με τον πατέρα του τον Randal 1982, την μητέρα του Randal την Sadie 1962 για να καταλήξουμε στην προγιαγιά του Solomon την Kristina(Εrra) 1944-45. Οσο προχωράει η αφήγηση, σαν αντίστροφη πυραμίδα, αποκωδικοποιούνται καταστάσεις και γεγονότα, ερμηνεύονται κι αιτιολογούνται συμπεριφορές, ρίχνεται φως στα μυστικά της οικογένειας και γενικά υπάρχει κορύφωση της συναισθηματικής φόρτισης. Γέφυρες ζωής πάνω από το ποτάμι της κληρονομικότητας και της διαδοχής, πάνω από τα ρεύματα της ιστορίας και του καθημερινού βίου.

Και τα τέσσερα παιδιά έχουν κάποια κοινά σημεία, κληρονομιά που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, πχ η χαρακτηριστική ελιά σε κάποιο σημείο του σώματός τους. Κι ενω για τους τρείς πρώτους αυτή η ελιά μοιάζει με κάποιο ταλισμαν που έχει σχεδόν μαγικές ιδιότητες και μπορεί να τους καθοδηγεί ή να τους βοηθά σαν την φωνή ενός φανταστικού φίλου, που τους κάνει ξεχωριστούς σε σχέση με τους άλλους, ο τελευταίος της αλυσίδας, ο Solomon (ή πιο σωστά η μητέρα του) αποφασίζει να την αφαιρέσει με χειρουργική επέμβαση(σημάδι των μοντέρνων καιρών και αποκοπή απο τις ρίζες).

Πολιτικές προεκτάσεις, αναφορές, άμεσοι και έμμεσοι σχολιασμοί με όχημα τις Γερμανο-εβραικές ρίζες μιας σύγχρονης αμερικάνικης οικογένειας. Αναφορά στην σύγχρονη τρομοκρατία, στις σχέσεις παλαιστινίων-εβραίων, αμερικανών-εβραίων, κριτική πάνω στην πολιτική της ναζιστικής Γερμανίας, η συλλογική ευθύνη και η ενοχή....

Η ψυχολογία του παιδιού, η αθωότητα και το χάσιμό της, η συνειδητοποίηση της ταυτότητας, η εξερεύνηση του περιβάλλοντος κόσμου, η διαμόρφωση του χαρακτήρα μέσα στον κλειστό πυρήνα της οικογένειας, η βία και η σκληρότητα που καμιά φορά αφήνουν το σημάδι τους ανεξίτηλο στο σώμα της πραγματικότητάς μας όσα χρόνια κι αν περάσουν....

Ο χρόνος, τα χρόνια, τα γεγονότα της τύχης και της ζωής, η αντίσταση, η νεότητα και τα γηρατειά. Σαν τους κύκλους στον κορμό ενός δέντρου, μπορεί να μην φαίνονται αλλά είναι εκεί, τίποτα δεν χάνεται....

Στο πρώτο κεφάλαιο ο Solomon παρακολουθεί έκπληκτος την πρόγιαγιά του να συναντά την γερμανίδα αδερφή της μετά από 6 δεκαετίες χωρισμού...τις παρακολουθεί, άρρωστες, ανήμπορες και γερασμένες, να συνεχίζουν τον παιδικό καβγά τους για μια γελοία κούκλα. Η σκηνή είναι έντονα φορτισμένη, θυμίζει θέατρο του παραλόγου και πικρή φάρσα. Μεταδίδει υπαρξιακό και συγκινησιακό "τρέμισμα" που το ξαναβρίσκουμε στο τελευταίο κεφάλαιο...όταν πιάνουμε το νήμα του καυγά στην την αρχή του...και τότε έχουμε την επιθυμία να επιστρέψουμε στο πρώτο κεφάλαιο για να ξαναδιαβάσουμε την σκηνή γνωρίζοντας τα πράγματα σε βάθος χρόνου.

Μεταφράζω μερικά αποσπάσματα:
Solomon:
"Hλιόλουστη Κυριακή, ήλιος, ήλιος, ο βασιλιάς ήλιος, Roi soleil...Sol, Solly, Solomon....Είμαι ένα κύμα φωτός, στιγμιαίο, αόρατο και παντοδύναμο που απλώνεται χωρίς προσπάθεια ως τις πιο σκοτεινές γωνιές του σύμπαντος....στα έξι μου χρόνια ικανός όλα να τα βλέπω, όλα να τα φωτίζω, όλα να τα καταλαβαίνω....
Ο θεός μου έδωσε αυτό το σώμα κι αυτό το μυαλό και πρέπει να τα φροντίσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για να έχω το μεγαλύτερο δυνατό ώφελος. Ξέρω ότι έχει μεγάλα σχέδια για μένα, διαφορετικά δεν θα μ`εκανε να γεννηθώ στην πιο πλούσια πολιτεία της πιο πλούσιας χώρας του κόσμου, εφοδιασμένη με το πιο ικανό οπλικό σύστημα, ικανό να εξαφανίσει το ανθρώπινο είδος μ`ενα κλείσιμο του ματιού. Ευτυχώς που ο θεός και ο πρόεδρος Μπους είναι καλοί φίλοι. Φαντάζομαι τον παράδεισο σαν ένα μεγάλο Τέξας στον ουρανό με τον θεό να βολτάρει στο ράντσο του ...."
"Είμαι πραγματικά ευτυχής που γεννήθηκα αγόρι κι όχι κορίτσι, γιατί είναι πιο σπάνιο για τ`αγόρια να υποστούν βιασμό, εκτός κι αν είναι καθολικά, που ευτυχώς δεν είμαστε...."

Sadie:
"χαιδεύοντας την ελιά της στο εσωτερικό του αριστερού μπράτσου της, η μαμά ζεσταίνει την φωνή της με κλίμακες και αρπισμούς. Γι`αυτήν όμως δεν είναι σα να επαναλαμβάνει ξερά την αλφάβητο, είναι πιο πολύ "χαρά", σα να τρέχεις με γυμνά πόδια σε μια μεγάλη αμμουδιά. ...η φωνή της μαμάς γλιστρά ανάμεσα στην μουσική και φτάνει ως τον ουρανό. Πάνω σ`έναν βίαιο ρυθμό κατεβαίνει από τις ψηλές νότες, τραγουδισμένες με συγκινητική γλυκύτητα μέχρι τα βαθιά και σκοτεινά νερά από τις χαμηλές νότες, όπου αναστενάζει σαν η ζωή να την εγκαταλείπει σιγά σιγά. Κάποιες φορές κάνει έναν θόρυβο με τα χείλη της σαν φελός που πετάγεται κι άλλες φορές χτυπά το στήθος της με το χέρι της για να κάνει πιο εμφατική την μουσική που ξεχύνεται από τον λαιμό της....η φωνή της διηγείται μια ιστορία, οχι μόνο την ιστορία της δικής της ζωής αλλά αυτήν της ανθρωπότητας, με τους πολέμους, τις πείνες, τις μάχες και τις δοκιμασίες, τους θριάμβους και τις ήττες. Αλλές φορές χύνεται σε κύματα απειλητικά σαν ωκεανός φουσκωμένος από την καταιγίδα, άλλες φορές σαν καταρράκτης τρώγοντας την απόσταση προς την χαράδρα, χτυπώντας πάνω στους βράχους με βιασύνη μέσα από ένα χάος αφρών προς την σκοτεινή κοιλάδα από κάτω. Σχεδιάζει πάνω απ`το κεφάλι μου χρυσαφένιους κύκλους σαν τα δαχτυλίδια του Κρόνου...θρηνεί κι αναριγεί, γλιστρώντας απαλά γύρω από ένα Fa grave σαν τον κισσό γύρω από το κορμό του δέντρου...για να βυθιστεί στο τέλος στα μπλε κρυστάλλινα νερά της συγχορδίας του Sol ματζόρε....Είναι μοναδική η μητέρα μου, μια μεγαλοφυία, μια θεά του τραγουδιού στην πιο αγνή μορφή της. Αν η δασκάλα μου της μουσικής μπορούσε να την ακούσει θα πάθαινε αποπληξία και θα πέθαινε επιτόπου, αναγκασμένη να παραδεχτεί πόσο άχρηστη ήταν η δική της μουσική...."

Friday, August 7, 2009

Βρετάνη 2. τόπος, γλώσσα, μνήμη και ταυτότητα

Πέτρινα σημάδια από το παρελθόν
αποτυπώματα και χνάρια αυτών που έζησαν κάποτε στην ίδια γη
και πάλεψαν με τα στοιχεία, τα κύματα και την άμμο
πάλεψαν με τον χρόνο και την ιστορία...
Και πάντα η βοή και η μυρωδιά της θάλασσας λίγο πιο πέρα...
πάντα ο ήχος αυτής της περίεργης γλώσσας να σκαλώνει στα βράχια της μνήμης....


Βρετάνη, Finistère, Plouguernau, επισκεπτόμαστε τον αρχαιολογικό χώρο Iliz Koz - Tremenach , τα ερείπια από την παλιά εκκλησία και τις ταφικές πλάκες των ιπποτών με τα εμβλήματά τους σκαλισμένα να τους συνοδεύουν. Ο χώρος εγκαταλείφθηκε το 1729 , κυριαρχήθηκε από τον άνεμο ,την άμμο και την λήθη για να ξαναβγεί στην επιφάνεια το 1969.

Στην είσοδο του μουσείου συναντούμε την γιαγιά που βλέπετε δίπλα στην εικόνα. Εχει 80 χρόνια στην πλάτη της και τα κουβαλά με περηφάνια και καλή διάθεση. Μας πιάνει την κουβέντα εύκολα. Μας μιλάει πρώτα για την ιστορία του τόπου και τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις, κι έπειτα για την ζωή της, την ζωή των κατοίκων δίπλα στην θάλασσα, τα μανιασμένα κύμματα και την παλλίρροια, τον αγώνα τους να επιζήσουν, την ζωή των ναυτικών, πως μαζεύανε τα φύκια και πως τα επεξεργάζονταν(Goémons). Οταν την ρωτάμε αν μιλά βρετονικά η απάντησή της είναι "εγώ μεγάλωσα με τα βρετόνικα και για να μιλήσω γαλλικά έπρεπε πρώτα να τα μάθω στο σχολείο".
Η πολιτική και η πρακτική του σχολείου στην Γαλλία των αρχών του αιώνα ήταν η απαγόρευση της διαλέκτου και η αποκλειστική χρήση της κυρίαρχης εθνικής γλώσσας. (αυτό εμένα μου θυμίζει λίγο τα δικά μας....).

Βέβαια από τότε ως σήμερα έχει κυλήσει πολύ νερό στ`αυλάκι. Εχουν γίνει πολλοί αγώνες από ανθρώπους και ομάδες. Σήμερα οι πιο πολλοί δήμοι στην Βρετάνη χρησιμοποιούν δίγλωσση σηματοδότηση στους δρόμους και τα δημόσια κτίρια, υπάρχουν σχολεία όπου διδάσκονται τα βρετονικά, ραδιόφωνο, εφημερίδες, θεατρικές ομάδες, μουσικά σύνολα που εκρφάζονται σ`αυτή την διάλεκτο.

Νοιώθω ότι "ταξιδεύω σε μια χώρα" δεν σημαίνει μόνο βλέπω τα τοπία και τις πόλεις της αλλά κυρίως γνωρίζω τους ανθρώπους και την ιστορία, γνωρίζω την ιστορία μέσα από τους ανθρώπους, δοκιμάζω να αρθρώσω, έστω κι άτσαλα, έστω για λίγο μόνο, τις δικές τους λέξεις. με τον δικό τους τρόπο....γιατί μέσα στην γλώσσα κρύβεται ένα μέρος της αισθητικής και της κουλτούρας του τόπου, πίσω από τους ήχους, την γραφή, τους ιδιαίτερους διαδρόμους της σύνταξης...υφαίνονται εικόνες, διαδρομές, γεγονότα, μνήμες.... κρίνονται και ορίζονται ταυτότητες, ταυτίσεις, όροι ΣΥΜμετοχής και ΣΥΜβίωσης....

Κι εσύ, ο ταξιδιώτης, ο επισκέπτης, μπορείς να βγείς για λίγο έξω από τα γνωστά σου όρια, να ξεπεράσεις τα σύνορα που βάζεις εσύ ο ίδιος, να περάσεις σε μια άλλη κατάσταση, απέναντι απο τον εαυτό σου και να ξαναγυρίσεις στα γνωστά λίγο αλλοιώτικος, κουβαλώντας την γεύση από το καινούργιο, το διαφορετικό....

Οταν επιστρέφω στην μεγάλη πόλη, κάτι με σμπρώχνει παθιασμένα να ψάχνω βιβλία
για την ιστορία και την κουλτούρα αυτού του τόπου, βιβλία για την γλώσσα....Βρίσκω την γαλλόφωνη μέθοδο βρετονικών ASSIMIL, υπάρχει σε δυο εκδόσεις, κανονική και τσέπης. Φυσικά, καλοκαιριάτικα, διαλέγω τον πιο σύντομο κι εύκολο δρόμο, την έκδοση τσέπης, και ρίχνομαι με μανία στην ανάγνωση.
Το βιβλιαράκι χωρίζεται σε τέσσερα μέρη, 1).γενικές πληροφορίες για την ιστορία, την ιδιαιτερότητα και την προφορά των βρετονικών, 2).βασικοί κανόνες γραμματικής και συντακτικού, 3). αντιπροσωπευτικοί διάλογοι που αντανακλούν την καθημερινή ζωή π.χ. τραπέζι, καιρός, εποχές, προσανατολισμός, ονοματοθεσία... 4).σύντομο λεξικό.

Εmaon o teskin brezhoneg- μαθαίνω βρετονικά
ti-ker- δημαρχείο(το σπίτι της πόλης), μια λέξη που είδαμε γραμμένη σε όλες τις πόλεις.
demat-καλημέρα, kenavo-γειά σου, noz vat- καληνύχτα, trugarez-ευχαριστώ

buhez-ζωή, bizaj-πρόσωπο, beaj-ταξίδι, sonj-ανάμνηση, hunvre-όνειρο, avel-άνεμος, heol-ήλιος, loar-σελήνη, liorzh-κήπος, skrivan-γράφω, kontan-διηγούμαι, sonjal-σκέφτομαι, plijadur-ευχαρίστηση, tenvalijenn-σκοτεινιά, kelc`h-κύκλος, peoc`h-ειρήνη....

*
*
Αντιγράφω εδώ φράσεις από το βιβλίο του Βασίλη Αλεξάκη, Les mots étrangers, éd.Stock2002/ Ξένες λέξεις. Ο αφηγητής αναρωτιέται πάνω στην σχέση του με την μητρική γλώσσα και όλο το συναισθηματικό φορτίο που ασυνείδητα αυτή κουβαλά, την σχέση του με μια καινούγια υιοθετημένη γλώσσα, τα γαλλικά, που πια είναι γνωστή και τείνει να παλιώσει, και τέλος αναρωτιέται γιατί ξεκινά με εμμονή να μαθαίνει μια άγνωστη και ίσως άχρηστη σ`αυτόν αφρικανική γλώσσα. Μαθαίνουμε μαζί του τις πρώτες λέξεις και την ιδιαίτερη σύνταξη των Sango.(καθώς δεν διαθέτω την ελληνική έκδοση μεταφράζω από τα γαλλικά, ας μου συγχωρήσει τα λάθη)

"Οι αναμνήσεις μου που συνδέονται με την ελληνική γλώσσα είναι πολύ πιο παλιές από εκείνες που ξυπνάνε μέσα μου τα γαλλικά. Η μητρική μου γλώσσα ΓΝΩΡΙΖΕΙ την ηλικία μου. Τα γαλλικά μ`εκαναν να νοιώσω νεότερος κατά είκοσι χρόνια. Αρχίζω να αισθάνομαι ότι η εκμάθηση μιας γλώσσας μοιάζει με κούρα νεότητας....Η γλώσσα Sango από την άλλη δεν μου θυμίζει τίποτα, οι αναμνήσεις μου της είναι ξένες, μου δίνει την ψευδαίσθηση ότι μπορώ να κάνω μια καινούργια αρχή...Μου είναι λιγότερο οδυνηρό να θυμάμαι τον θάνατο του πατέρα μου στα Sango παρά στα ελληνικά Baba ti mbi a kui, γράφω με ηρεμία και ξεχνάω να συγκινηθώ...."

"Ενώ στα ελληνικά και στα γαλλικά η άρνηση μπαίνει στην αρχή της φράσης, στα Sango την βρίσκουμε στο τέλος. Πως να μην νοιώσεις έκπληξη από μία γλώσσα που παρουσιάζει πάντα τα πράγματα από μια θετική οπτική γωνία...."

"Η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας σε αναγκάζει να αναρωτηθείς για την δική σου".

Υπάρχει επίσης ένα μικρό αλλά εξαιρετικό βιβλιαράκι της Nancy Huston για την γλώσσα, την μητρική και την ξένη...."Χαμένος Βορράς" Εκδόσεις Αγρα



Iliz Koz.fr

Goémons

Πολύ καλό site Langue Bretonne.com


PARTI BRETON

wikipedia Breton

bilingue.observatoire

μειονοτικες γλώσσες

europa_languages Πύλη γλωσσων

europa

Thursday, August 6, 2009

Βρετάνη 1.

Γαλλικά, Βρετόνικα, Ελληνικά,
η γλώσσα της μνήμης, η μνήμη της γλώσσας
στις ρόδινες προσχώσεις της ορτανσίας βύθισα μια θαμπή ανάμνηση
που έκαιγε απο ώρα στο φυτίλι του λογισμού μου....



Γαλλία, Βρετάνη. Armor, Finistère, Pays du Léon, Aber Wrac'h...Η σύμπτωση και η τύχη μας έριξαν σ`εκείνη την μικρή κοιλάδα, αργά το απόγευμα, την ώρα που ο ήλιος γλυκά φιλούσε τις λιθοδομές και τα γοτθικά ανάγλυφα της παλιάς εκκλησίας, Notre Dame de Traon. Η Νύχτα κιόλας απαλά ανάδευε τις σκοτεινές φυλλωσιές των δέντρων και τις ορτανσίες. Ορτανσίες πυκνές-πυκνότατες, θεόρατες, σε όλες τις αποχρώσεις του ροζ, του λιλά, του σιελ...


Ησυχία. Μόνο ο ήχος του νερού και τα θροίσματα των δέντρων. Το μικρό ποταμάκι ενώνεται με το νερό της πηγής στο πίσω μέρος της εκκλησίας και ύστερα συνεχίζουν την ροή τους μέσα στην μικρή κοιλάδα μέχρι τα νερά του Aber Wrac'h λίγο πιο κάτω.

Απέναντι από την εκκλησία υπάρχει μόνο ένα σπίτι και λίγο πιο κάτω ένας παλιός νερόμυλος. Γύρω από το σπίτι και αρμοστά στην κοίτη του μικρού ποταμού ένας υπέροχος κήπος, φτιαγμένος από φυτά της περιοχής, θάμνους και λουλούδια, καθώς και βράχους σοφά τοποθετημένους για το δέσιμο της αρμονίας. Θαυμάζουμε την ομορφιά του τοπίου, φυσικού και καλλιεργημένου.

Τα φώτα στο μικρό σπίτι έχουν ανάψει, η νύχτα με γοργά πατήματα μας συντροφεύει. Η πόρτα ανοίγει κι ένας μεσήλικας βρετόνος μας πλησιάζει. Πιάνουμε κουβέντα για την εκκλησία, την περιοχή και τον κήπο. Με περηφάνεια, θαυμασμό κι αγάπη μας αποκαλύπτει ότι ο κήπος είναι έργο της γυναίκας του. Την βλέπουμε στην πόρτα να διστάζει. Στην κουβέντα μας οι λέξεις μας γυρίζουν σαν χαλίκια μέσα σε ρυάκι, ανακατεύονται τα γαλλικά μας από ροές και προφορές βρετόνικες κι ελληνικές. Οταν καταλαβαίνει ότι είμαστε έλληνες με συγκίνηση φωνάζει την γυναίκα του. Η σκηνή θυμίζει ομηρική αναγνώριση. Η Σαμπίνε είναι ελληνικής καταγωγής.

Μας βάζουνε στο σπίτι τους και μας περιποιούνται. Η συγκίνηση της Σαμπίνε είναι πολύ μεγάλη. Μοιάζει να βρήκε ένα κομμένο νήμα προς τις ρίζες της... Μας διηγείται την ιστορία της γιαγιάς της που την λέγαν Ελεημονήτρια(η λέξη ηχεί τόσο περίεργα σε τούτο το τοπίο), πως ήρθαν από την Ελλάδα στην Μασσαλία το 1914, μας δείχνει παλιές φωτογραφίες, μας λέει ιστορίες οικογενειακές και ξεχασμένες. Η ίδια δεν έμαθε ποτέ ελληνικά, μόνο κάποιες λέξεις...και το άκουσμα...όμως...θυμάται τον πόνο που ένοιωσε όταν η γιαγιά της στα τελευταία της της μιλούσε μόνο ελληνικά, την γλώσσα της πρώτης της πατρίδας, στην γλώσσα και το ακουστικό δέρμα που είχαν οι πρώτες της μνήμες...της μιλούσε μόνο ελληνικά και την κατηγορούσε που δεν μπορούσε να την καταλάβει....η γλώσσα κιβωτός για την αντίπερα όχθη...

Συγκινούμαστε κι εμείς με την συγκίνηση της Σαμπίνε. Θέλω να της πώ ότι ο κήπος της είναι τόσο όμορφος και μαγικός γιατί αντικατοπτρίζει τον κήπο της καρδιάς της...όμως θέλω να της το πω στα ελληνικά...και ξέρω ότι δεν θα με καταλάβει...

Συνεχίσαμε το δρόμο μας στην "Χώρα των Μύθων" και βγήκαμε ψηλά, στο πλάτωμα με θέα...



Aber Wrac`h

Tri Yann, Musique

Alan Stivell, Harpe Celtique

Monday, July 20, 2009

Τα κιτρινισμένα χωράφια στο πρόσωπό μου....



"L’écriture ouvre ta peau pour que
le poison de l’encre rentre dans ton cœur...

Les champs jaunis dans mon visage ne m`aident pas
dans l`obscurité...
La terre est plate comme mon front à force de tomber...

Je déteste la lumière car en elle je vois tout
même la forme de ma mort..."

Abdallah Zrika, Insecte de l`infini, éd.La Difference 2007


*


"Tο γράψιμο ανοίγει το δέρμα σου
για να μπεί μες στην καρδιά σου το φαρμάκι της μελάνης...

Τα κιτρινισμένα χωράφια μες στο πρόσωπό μου
δεν με βοηθούν μές στην σκοτεινιά...
Η γη είναι επίπεδη όπως το μέτωπό μου με τάση να πέσει...

Απεχθάνομαι το φως γιατί μέσα σ`αυτό βλέπω τα πάντα
ακόμα και το σχήμα του θανάτου μου...."

Αμπντάλα Ζρίκα, Εντομο του απείρου

~~~~~

Wednesday, July 15, 2009

Ταξιδεύοντας στα ήρεμα νερά του Ιαπωνικού Στυλ


Φωτογραφία Araki Nobuyosi, "Yuko dormant"-A sentimental Jurney, 1971 από το βιβλίο:
Gian Carlo Calza, Style Japon, Editions Phaidon, Paris 2007, pgs 304

*
Καμιά φορά, ανοίγεις ένα βιβλίο....και βρίσκεσαι να ταξιδεύεις , άμεσα κι απλά, στα ήρεμα νερά ενός κόσμου τόσο διαφορετικού από τον δικό σου....

*
Το βιβλίο του Gian Carlo Calza "Style Japon" μπορεί να πάρει άνετα θέση πάνω στο τραπέζι σου και να μείνει εκεί για μέρες, κλειστό ή ανοιχτό, θροϊζουσα συντροφιά, εύκολο ανάγνωσμα για να ξεχνιέσαι κοιτώντας απλά τις υπέροχες φωτογραφίες...ή, μέσο εισαγωγής στις ποικίλες πλευρές και τις σκιερές διαστάσεις ενός μακραίωνου πολιτισμού όπως ο Ιαπωνικός. Αισθητική, τρόπος ζωής, έθιμα, ποίηση, ζωγραφική, αρχιτεκτονική, φαγητό, φιλοσοφία, βοτανική, τσάι, θεατρο....

*
Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μεγάλα κεφάλαια 1.Η ομορφιά του ακανόνιστου, 2.Το αίσθημα της φύσης, 3.Μεγάλοι δάσκαλοι. Το κάθε κεφάλαιο χωρίζεται σε υποκεφάλαια, ενδεικτικά αναφέρω, Το τσάι και η αισθητική του ακαθόριστου, Εικόνες του κενού, Το κρυφό μυστικό του θεάτρου ΝΟ, Τα δάκρυα της μάσκας, Τα χρώματα της σκοτεινιάς, Η αρμονία των πραγμάτων, Φύση και ομορφιά στον "Πλέοντα Κόσμο", Χοκουσάι -ο τρελόςτης ζωγραφικής, Μισιμα -πότε θα δώσετε τέλος στην ζωή σας μαίτρ....

*
Χωρίς να είναι μια εξειδικευμένη επιστημονική μονογραφία που εξαντλεί το θέμα της σε κάθε λεπτομέρεια, καταφέρνει και δίνει μια πλήρη εικόνα ενός τόσο σημαντικού πολιτισμού χωρίς να κουράζει. Καίριο, ουσιαστικό, περιεκτικό. Μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα και την αρχή για να εντρυφήσει κανείς και να ψάξει για πιο εξειδικευμένη βιβλιογραφία.


photo, Fukuhara Shinzo, Printemps,Okutama, 1930
Michel Maslan, Gheisha jouant du shamisen, années1890


Matsumura Yoshiharu, Le pin Sumiyoshi, Kyoto

"η περιγραφή των παλατιών και των κήπων μας δίνει την εικόνα μιας αρχιτεκτονικής που στηρίζεται κυρίως στο ξύλο και ελάχιστα στο χτίσιμο. Μια αρχιτεκτονική ανοιχτή, ελαφριά, σχεδόν αέρινη. Η φύση, με τους ρυθμούς και τις εναλλαγές της, μπορούσε να εισέρχεται στο εσωτερικό και να εξέρχεται από κει άνετα. Κανείς δεν έψαχνε να συντηρήσει μέσα σε μασιφ τοίχους τα στοιχεία μιας εποχής κατά την διάρκεια μιας άλλης. Εξοχικά, κατοικίες, παλάτια και αλλέες μοιάζουν να έχουν κατασκευαστεί για να ενδυναμώνουν την αίσθηση της αρμονίας ανάμεσα στον άνθρωπο και την φύση".

"Για τους Ιάπωνες συγγραφείς και καλλιτέχνες, μέσα στην ζωή υπάρχει ένας χώρος, όπου η πραγματικότητα που είναι αδιαχώριστη από το ημίφως αποτελεί τον κανόνα. Οπου τα χρώματα, θαμπά στην εμφάνισή τους, αποκτούν την λάμψη τους όχι από έναν τεχνητό φωτισμό, αλλά από κάποια ιδιότητα εσωτερική. Οπου ο σκοτεινός, ζεστός και εύπλαστος κόσμος της ύλης έρχεται σε αντίθεση με την φωτεινή, ψυχρή και αφηρημένη σφαίρα των ιδεών. Ενας χώρος που εμπλουτίζει την σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και το αντικείμενο, όπου κανένα φως δεν χρειάζεται για να δούμε και να γνωρίσουμε, αλλά, όπου η γνώση αποκτάται μέσα από αντανακλάσεις και καθρεφτισμούς, όπου η σκιά δεν αλλοιώνει το εσωτερικό φως των αντικειμένων....."

"Η ιαπωνική κουζίνα είναι τελείως διαφορετική από την δυτική. Συνταιριάζει την γεύση με την αισθητική. Βασικό στοιχείο της είναι η διατήρηση των φυσικών χαρακτηριστικών. Κάθε εποχή έχει τα δικά της υλικά, όχι μόνο όσον αφορά στην παραγωγή και την διατήρηση των τροφίμων αλλά και σε σχέση με τα χρώματα, τις γεύσεις, τον τρόπο παρουσίασης και γευσιδοκιμασίας. Κι αυτό οφείλεται όχι τόσο στην ανάγκη όσο στην επιθυμία για μια βαθύτερη αντισστοιχία με τους ρυθμούς της φύσης. Η προετοιμασία των εδεσμάτων είναι ένα θέαμα ξεχωριστό. Οι χειρονομίες του σεφ σχεδόν τελετουργικές, τα υλικά, ζωικά ή φυτικά, χρησιμοποιούνται με σεβασμό, σχολαστικότητα και ακρίβεια σε κάθε λεπομέρεια...όλα παρακινούν τον θεατή να συμμετέχει σαν συνεργός προσεκτικός και οξυδερκής....Πέρα από την γεύση των τροφίμων, είναι η γεύση της ίδιας της φύσης που αφομοιώνουμε...."

Gian Carlo Calza, Style Japon, traduit de l'anglais par Philipe Mothe, Editions Phaidon, Paris
2007, pgs 304
Πρώτη έκδοση στα ιταλικά στις εκδόσεις Giulio Einaudi, 2002

Sunday, July 12, 2009

Ben Okri, En Arcadie

Διάβασα το βιβλίο του Ben Okri "Στην Αρκαδία" μεταφρασμένο από τα αγγλικά στα γαλλικά. Το διάβαζα για μέρες, αργά αργά, φράση φράση. Και ήταν σα να έμπαινα στον κόσμο της σκέψης του. Σα να ταξίδευα μαζί με την κινηματογραφική ομάδα του μυθιστορήματος. Το γύρισμα μιας ταινίας με θέμα την συμβολική Αρκαδία αποτελεί το κεντρικό θέμα και το συγγραφικό πρόσχημα. Ταξίδι από την Αγγλία στο Παρίσι, στις Βερσαλλίες και το παλάτι, στα παρακμιακά περίχωρα και στον ιδιωτικό κήπο ενός μηχανοδηγού, στο Λούβρο, όπου στεκόμαστε με θαυμασμό μπροστά στον αινιγματικό πίνακα του Poussin (εικόνα).

Ακολουθούμε την ομάδα, (αφηγητής, σκηνοθέτης, καμεραμαν, φροντιστές κτλ), ακούμε την ιστορία του καθενός και τις σκέψεις τους, ψηλαφίζουμε παλιά και καινούργια τραύματα, μεταφυσικούς προβληματισμούς και φόβους, ψευδαισθήσεις και φιλοδοξίες. Ακούμε αριστοτεχνικούς φιλοσοφικούς μονόλογους, ανιχνεύουμε έργα τέχνης, ταξιδεύουμε, και κινούμαστε ευθύγραμμα στον χώρο, κυκλικά και ελικοειδώς στον χρόνο σαν μέσα στους μπαροκ ελιγμούς μιας μακρινής αδιευκρίνιστης μουσικής που μας διαπερνά σαν ρίγος.

Νοιώθουμε το διεισδυτικό βλέμμα του αφηγητή να διαπερνά τα γεγονότα και τα εξωτερικά φαινόμενα, να μετρά τους σφυγμούς μιας άλλης πραγματικότητας που ξετυλίγεται παράλληλα με την συμβατική ροή των πραγμάτων, να μετρά την θερμοκρασία κάτω από το δέρμα της καθημερινής επιφάνειας.

Παρόλο που είναι τόσο διαφορετικό από τα άλλα έργα του συγγραφέα, υπάρχει μια κοινή αίσθηση, μια γραμμή συνέχειας. Μπορεί να μην είναι δοσμένο με τους όρους ενός παραμυθιού όπως ο Αδηφάγος Δρόμος, να μην αναφέρεται στην Αφρική, ο "μαγικός ρεαλισμός" να μην είναι τόσο έντονος και εμφανής, η ωμή βία της αναπόδραστης καθημερινότητας να μην πληγώνει τόσο έντονα τις λέξεις...ομως καθώς προχωρά η ανάγνωση νοιώθουμε πως ακούμε την ίδια εσωτερική φωνή....

*

"la mort nous rongait, nous dévorait, morceau après morceau, en commençant par notre corps, notre psyché, notre enfance, notre avenir, nos espoirs, le temps..."

"Ο θάνατος μας ροκάνιζε, μας κατασπάραζε, κομμάτι κομμάτι, ξεκινώντας από το σώμα μας, την ψυχή μας, την παιδικότητά μας, το μέλλον μας, τις ελπίδες μας..."

"personne n'était seul. Ils avaient apporté leurs bagages avec eux, leurs vrais bagages et leur bagages psychiques. Ils avaient apporté leurs Fantômes avec eux, leurs peurs, leurs échecs, les problèmes qui avaient hanté leurs pères, les cauchemars qui avaient troublé leurs mères. J'en voyais une foule d'autres invisibles, qui se tordaient dans leurs têtes, qui s'empêtraient dans leurs pieds, qui déformaient leurs sourires, qui écrasaient leurs esprits, qui se pendaient à leurs cous comme des amoureux...."

"Κανένας δεν ήταν μόνος του. Είχαν κουβαλήσει και τις αποσκευές τους μαζί τους, τις υλικές και ψυχικές αποσκεύες. Είχαν φέρει μαζί τους και τα φαντάσματά τους, τους φόβους τους, τις αποτυχίες τους, τα προβλήματα που είχαν στοιχειώσει τους πατεράδες τους, τουε εφιάλτες που είχαν τρομάξει τις μανάδες τους. Διέκρινα μαζί τους ένα πλήθος από άλλους αόρατους, να μπερδεύονται μες στα κεφάλια τους, να μπουρδουκλώνονται στα πόδια τους, να χαλάνε το χαμόγελό τους, να συντίβουν το πνεύμα τους, να κρέμονται στον λαιμό τους σαν τους ερωτευμενους...."

"Nous ne voyageons jamais seuls. Une grande famille de monstres non reconnus nous suit. Et ils ne meurent pas avec nous, ils deviennent une part de nos enfants....
c'est peut-être cela l`échec, transporter avec soi PLUS de fantômes et d'ombres que sa propre psyché ne peut en supporter...."

"Δεν ταξιδεύουμε ποτέ μόνοι. Μια μεγάλη φαμίλια από μη αναγνωρισμένα τέρατα μας ακολουθεί. Και δεν πεθαίνουν μαζί μας αλλά γίνονται μέρος των παιδιών μας....
και ίσως αυτό να ευθύνεται για την αποτυχία μας, το ό,τι κουβαλάμε μαζί μας περισσότερα φαντάσματα και σκιές απ`όσα μπορεί ν`αντέξει η ψυχή μας..."

Εργα του Ben Okri στα γαλλικά
- Starbook, Poche 2008
- Un amour dangereux, Seuil, 2004
- En Arcadie, Bourgois, 2003
- Combat mental, Bourgois, 1999
- Etonner les dieux, Seuil, 1998
- La route de la faim, Robert Laffont, 1993
- Etoiles d’un nouveau couvre-feu, Julliard, 1992




Εξαιρετικές σελίδες εδώ
BIBLIOGRAPHY
*
αρθρο
*
myspace Ben Okri

Ben Okri, En Arcadie, édition C. Bourgois, pqges 304

Friday, July 10, 2009

Charles Baudelaire, Les fleurs du mal, Illustrées par la peinture symboliste et décadente



Εξαιρετική έκδοση του έργου "Τα άνθη του κακού" του Μπωντλαίρ. Περιλαμβάνει το σύνολο των ποιημάτων όπως εκδόθηκαν το 1861, το 1866 (Les Epaves , μαζί με τα λογοκριμένα), καθώς και τα ποιήματα στην έκδοση του 1868.

Πρόκειται για έκδοση σε μεγάλο φορμά που συνοδεύεται και εικονογραφείται από πίνακες ζωγράφων του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου. Πρόκειται κυρίως για συμβολιστές κι εξπρεσσιονιστές που επηρεάστηκαν ή απλά αποδίδουν και αποπνέουν έντονα το μπωντλαιρικό σύμπαν με όλες του τις μεταφορές και τις αλληγορίες.

Σίγουρα δεν πρόκειται για ένα βιβλίο που μπορεί κάποιος να το πάρει μαζί του στην τσέπη του καθώς είναι ογκώδες και βαρύ. Ομως προσφέρει την απόλαυση ν`αφήνει στο κάθε ποίημα αρκετό χώρο για ν`"αναπνέει"... και σε μας το άλλοθι των συνοδευτικών πινάκων για να αργούμε και να αργοπορούμε σε κάθε φράση, σε κάθε λέξη, δίνοντας τον χρόνο μας και την προσοχή μας....













------------------------------------------------------------
Baudelaire "correspondances"

La nature est un temple où de vivants piliers
laissent parfois sortir de confuse paroles
l`homme y passe à travers des forêts de symboles
qui l`observent avec des regards familiers.......

*

Καβάφης "Αλληλουχία" κατά τον Βωδελαίρον

Είναι ναός η Φύσις όπου ζωνταναί στήλαι
συγκεχυμένας λέξεις κάποτε εκφέρουσιν
Ο άνθρωπος εκεί περνά μέσω πυκνών δασών συμβόλων
άτινα με βλεμματα οικεία τον παρατηρούν.....
-----------------------------------------------------------

Charles Baudelaire, Les fleurs du mal, Illustrées par la peinture symboliste et décadente, Recherche iconographique Aurélie Carréric, éditions Diane de Selliers, Paris 2005

Monday, July 6, 2009

Στους νυχτερινούς κήπους της Δωροθέας...


Νύχτα στους πέτρινους κήπους, η μουσική ρέει σαν μεταξένΙο νήμα,
Η μουσική γυαλίζει στους διαδρόμους της σελήνης
ασημίζοντας σαν ψάρι στα σκοτεινά νερά
θροίζοντας σαν άνεμος στα αβαρή φυλλώματα
ψιθυρίζοντας σαν χείλη αγαπημένα...
φθόγγοι μαγευτικοί μιας τόσο λυρικής γλώσσας
αρθρώσεις του ιλλίγγου στο βελούδο του κινδύνου
μια ψηλά μια χαμηλά, σούρσιμο και ανεμοπορία,
άγρια επίθεση και τρυφερή θωπεία...
ο πηλός του στόματος...πνοή...το σώμα αντηχείο....
Τα σείστρα του ονείρου, στην περιφέρια του αστρόκοσμου....

*

Night at the stone garden, music flows like a silken fiber
Music shimmers in the moon coridor
Sparkling like a fish in the dark waters
Rustling like the wind within the weightless foliages
Wispering like the beloved lips do
Magical notes of such a lyrical language
Vertigo articulations on the velvet state of the danger
Once at the heights, once at the nadir, groveling and gliding,
Savage aggression and tender caress…
The clay of the mouth…breath…corporeal resonator…
The sistrums of the dream, at the peripherie of the starworld….

*

Dorothee Oberlinger, Peripheries : Contemporary and Medieval Music for Recorder, label Marc Aurel / Cologne, σε συνεργασία με την συνθέτρια Dorothee Hahne, μεσαιωνική μουσική της Hildegard Von Bigen με λεπτότατη και διακριτική, ποιητική ηλεκτρονική επένδυση...
Ενας δίσκος που επανε-γράφεται μέσα μου κάθε φορά που τον ακούω. Ο,τι καλύτερο έχω ακούσει εδώ και αιώνες....

.interview

. HOMEPAGE OBERLINGER

Saturday, July 4, 2009

Jeanne Benameur, Laver les ombres, Actes Sud 2008, 159 pages



Στην αρχή του βιβλίου δίνεται η εξήγηση για τον τίτλο, Πλύνε τις σκιές, μια τεχνική έκφραση από τον χώρο της φωτογραφίας που σημαίνει να ρίξεις φώς σ΄ένα πρόσωπο για να απομακρύνεις τις σκιάσεις και να δημιουργήσεις ένα καθαρό πορτραίτο.

  • Και πράγματι το βιβλίο φωτίζει το παρελθόν και την προσωπικότητα των δύο βασικών προσώπων που είναι η Λέα, νεαρή χορεύτρια και η μητέρα της με τα δύο ονόματα Ρομιλντα-Σουζαν. Στο πρώτο μισό του βιβλίου παρακολουθούμε την Λέα, μαθαίνουμε για την σχέση της με τον χορό και την κίνηση, ακούμε την σκέψη της, τον τρόπο της να αντιλαμβάνεται και να προσεγγίζει τα πράγματα, την σχέση της με τον Μπρούνο που είναι ζωγράφος και σε αντίθεση με την Λέα δουλεύει με την ακινησία και την γύμνια των σωμάτων που του χρησιμεύουν για μοντέλα. Στο δεύτερο μισό του βιβλίου η Λέα επιστρέφει στην πόλη που γεννήθηκε για να βοηθήσει την μητέρα της κατά την διάρκεια μιας δυνατής κι επικίνδυνης καταιγίδας. Παρακολουθούμε τις δύο γυναίκες να πλησιάζουν η νια την άλλη και να αποκαλύπτουν τα μυστικά τους. Επώδυνες εκμυστηρεύσεις.
  • Ο ρόλος του συγγραφέα μοιάζει με του φωτογράφου πορτραιτίστα που όχι απλά φωτογραφίζει το γνώριμο και ορατό προσωπείο αλλά φωτίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την ουσία των προσώπων-χαρακτήρων, φέρνει στην επιφάνεια εκφράσεις και σημάδια του βαθύτερου ψυχισμού. Το καθημερινό και το προφανές καμιά φορά κρύβουν εκπλήξεις.
  • Συχνά επίσης, κατά την διάρκεια της ανάγνωσης, έχουμε την αίσθηση ότι ο συγγραφέας έχει τον ρόλο του σκηνοθέτη, που καθοδηγεί και στήνει στις λεπτομέρειες τις σκηνές, οπτικοί πίνακες που ενορχηστρώνονται με μαεστρία με βάση τις προοπτικές και τις οπτικές γωνίες που έχει στο μυαλό του, σα να μας παίρνει από το χέρι και σα να ψιθυρίζει στο αυτί μας, να κατευθύνει το βλέμμα και την προσοχή μας.
  • Κι όλα αυτά αβίαστα και απλά, ακολουθώντας τα απαλά ρεύματα της αφήγησης, μ'έναν λόγο τόσο ποιητικά υφασμένο που συχνά ξεφεύγει από τα όρια του πεζού λόγου, νοηματικά και συντακτικά.
"L'histoire est d'une beauté étrange et la langue comme moulée aux corps des personnages"
"Η ιστορία είναι παράξενα όμορφη και η γλώσσα σαν πλασμένη/χυμένη στο σώμα των ηρώων"

"Alors le mot 'caillou'. Elle le répète en silence comme si elle appelait des petites bêtes à nourrir; en écoutant bien le son. Le KA qui ouvre large et le son ILL qui relie comme la salive lie tous les mots dans la bouche, leur permet de glisser du dedans au dehors. Le OU qui clôt la bouche en attente. Quand ell prononce bien 'caillou' à l'intérieur d'elle, elle est petite, elle se penche sur le sable, ses doigts saisissent quelque chose que le vent et la mer ont roulé.
.....C'est du temps durci.
.....Elle se leste.
.....Ca va.
Cail-lou. Cail-lou. Lea rythme sa marche dans la grande ville..."

"Λοιπόν η λέξη caillou-χαλίκι. Την επαναλαμβάνει σιωπηλά σα να καλεί μικρά ζωάκια για να τα ταίσει, ακούγοντας με προσοχή τον ήχο. Το ΧΑ που ανοίγει πλατιά, το ήχο ΛΙ που συννέχει όπως το σάλιο ενώνει όλες τις λέξεις μέσα στο στόμα και τους επιτρέπει να γλιστράν από το μέσα προς τα έξω. Το ΚΙ που κλείνει το στόμα σε αναμονή. Οταν προφέρει προσεχτικά την λέξη "χαλίκι" μέσα της, γίνεται μικρή, γέρνει πάνω στην άμμο, τα δάχτυλά της αγγίζουν κάτι που ο άνεμος και η θάλασσα έχουν τυλίξει. Είναι χρόνος πετρωμένος...."

  • Ο χορός, η κίνηση, η γείωση με το έδαφος, η πτήση στον αέρα, ο ορισμός και η χαρτογράφηση του γύρω χώρου από το σώμα, οι δονήσεις μέσα στην ύλη του σώματος, ο συγχρονισμός με την μουσική, ο ΡΥΘΜΟΣ που οδηγεί, η αναπνοή που διαστέλλεται και συστέλλεται, η κατανόηση του κόσμου μέσα τους οριζόντιους και κάθετους άξονες μιας σωματικής λογικής. Το σώμα αγγίξιμο όριο της ψυχής, το σώμα που σκληραίνει και πετρώνει από τον χρόνο και την οδυνηρή μνήμη.Οριο και περίγραμμα.
"Il lui faut saisir la façon dont son corps va s'articuler au monde....elle TISSE ses liens avec l'air. Une grammaire sensible, improbable...elle s'orient...son corps se déploie...Danser c'est altérer le vide. Pourquoi inscrire un mouvement dans le rien...Il faut qu'elle TRACE avec son corps, les lignes qui permettent d'intégrer l'espace. Seule la beauté du mouvement peut le sauver....Le violoncelle étire chacun de ses gestes. Dans cet étirement, l'erreur ne pardone pas. Toute est amplifié. Entre l'air et elle, il faut que ça sonne JUSTE. Incorporer l'exigence de chaque note...La JUSTESSE du mouvement justifie son souffle sur terre. La concentration totale sur chaque vibration d'archet et une ABSENCE tout aussi totale à soi-même...un moment de grace".

"comme lorsque elle tient un équilibre, la pensée tout entière concentrée sur le POINT SECRET où elle s'arrime, là, derrière la nuque, central, chaud, intouchable".
"όπως την στιγμή που κρατά μιαν εσωτερική ισσοροπία, η σκέψη της ολόκληρη συγκεντρωμένη σ΄αυτό το κρυφό σημείο με το οποίο συγχρονίζεται, εκεί, πίσω από τον αυχένα, κεντρικό, ζεστό, ανέγγιχτο".

  • H ταυτότητα, η γλώσσα, η γλώσσα του σώματος, η ιδιαίτερη γλώσσα της μητέρας της, τα ιταλικά, όπου βρίσκει καταφύγειο κι απομόνωση, όπου βρίσκει τις μνήμες της παιδικής της ηλικίας...
  • Η θύελλα και η ταραχαχή του ανέμου και της θάλασσας αντηχούν την ψυχική ταραχή των ηρώων, το σπίτι που κινδυνεύει και προφυλάσσει, μια κιβωτός μέσα στην νύχτα που επιτρέπει σε μανα και κόρη να ξαναβρούν τουσ εαυτούς τους, την επαφή μεταξύ τους, μέσα από την αποκάλυψη των μυστικών, μέσα από την απάντηση των ερωτημάτων και των χρόνιων σιωπών....
  • Η λυτρωση...

Friday, July 3, 2009

Το κυανό χρυσάφι του Fra Angelico



Από τ'ανοιχτό παράθυρο
οι μακρινές φωνές και τ'αεράκι του καλοκαιριού αγγίζουν την κουρτίνα...στον μέσα χώρο, χρόνος μετέωρος σταματημένος, ακίνητες ροές της διάθεσης....διαβάζω φράσεις και κομμάτια από τα Ελεγεία της οξώπετρας του Οδυσσέα Ελύτη

"Να τες τώρα που σιγά σιγά επιστρέφουν οι στεριές

Υπόσταση λαβαίνουν οι άνθρωποι

στην παλιά του θέση ξαναρχινάει ν'αναβοσβύνει ο φάρος

και το σπίτι το κόκκινο αργοπορεμένο στ'ανοιχτά του κάβου στέκει αρόδο μ'αναμμένα φώτα,

Μασουλάνε χόρτο σκοτεινό τα περιβόλια

και θολή θωρείς μες στους αιθέρες να κατεβαίνει μ'ένα δίσκο φρέζιες τρέμουσες

η γυναίκα που την λεν Γαλήνη..."

η μέρα απλώνει χέρι στα σκοτάδια,
η γλυκιά αίσθηση μιας άνωσης με όρους κατακόρυφης κατάδυσης
μια προσφορά που ανθίζεται κι άπτεται αρωματικά στις κόγχες της αφής

"Ολοένα πιο σιμά ολοένα πιο ψηλά, ολοένα οι αχτές απομακρύνονται,

βουνά μεγάλα με βουνά μικρά στην αγκαλιά τους...

και μια παλάμη λιβαδάκι μια παλάμη θάλασσα

...κι ελαφρύς πιότερο ανεβαίνω

περιχυμένος κυανό χρυσάφι από τον Fra Angelico...

θάμβος, που ακούω μωβ και γίνονται όλα ρόδινα

με κατάσαρκα του αιθέρος το ύφασμα

θροώντας...."

κι όπως διαβάζω για το κυανό φρυσάφι του Fra Angelico
ξεκινώ να κλαίω δάκρυα μωβ, άηχα και αβαρή, δίχως πόνο, δίχως έγνοια καμιά,
τυλιγμένος την δροσιά τούτης της κυανής βροχής,
σαν βόμβος απαλός σε μια συχνότητα παρηγορητική
λυτρωτικά θροώντας μέσα στην ρόδινη διάχυση της στιγμής

"...και με το λίγο της ψυχής μου κυανό

η Οξω Πέτρα μεσ'απ΄τη μαυρίλα θ'αρχίσει νάναδύεται...

ώσπου κάποτε, ο βυθός μ'όλο του το πλαγκτόν κατάφωτο

θ'αναστραφεί πάνω από το κεφάλι μου....

....Ιχθείς του αιθέρος

ενώ μακριά στο βάθος θα γυρίζει ακόμα η γη

με μια βάρκα μαύρη κι άδεια χαμένη στα πελάγη της...."

ελάχιστος πια, διηθημένος στα στοιχεία μου,
πλέω στην σκοτεινιά της ύλης μου,

εναιώρημα, ωκεανός περί-κλειστος ο μέσα χώρος
χρυσόνημα κι ομφάλιος λώρος ο οδηγός της ποίησής σου...
αποσπάσματα απο τα Ελεγεία της Οξώπετρας του Ελύτη


ακουστική άνωση μουσικών υδάτωνLa Lontananza_A.Marcelo




Wednesday, June 24, 2009

Gilles D.Perez, Le goût des abricots secs, éditions du Rouergue, 2008


Ενα κουαρτέτο σχέσεων, συγχορδίες και σιωπές, άριες και μονωδίες. Τα δύο βασικά όργανα, δύο μοναχικοί ανδρες, ένας ηλικιωμένος κι ένας νεότερος, τελευταίοι κάτοικοι ενός παλιού οικοδομήματος προς κατεδάφιση, δεύτερες φωνές αλλά πάντα παρούσες με την απουσία τους οι γυναίκες τους. Το παρόν της δίδυμης μοναξιάς με ακουστική υπόκρουση τον Schumann και την συνεχιζόμενη βροχή, το παρελθόν των φωτεινών αναμνήσεων, το μέλλον, το αναπόδραστο τέλος, το γκρέμισμα του κτιρίου, ο θάνατος, η σιωπή της μουσικής. Ακροπατώντας πάνω στα μουσικά κλειδιά της μεταφυσικής που ενορχητρώνει τον βίο μας, τις σχέσεις μας, την αυτο-συνείδησή μας. Στο τελος, η απόφαση της φυγής που έμοιαζε τόσο δύσκολη, αποδεικνύεται εύκολη και πραγματοποιήσιμη.
  • Το κτίριο μοιάζει με καύκαλο ζώου, άδειο όστρακο από μπετόν, έρημο νησί μέσα στην νύχτα. Το σκηνικό θυμίζει έντονα ταινία του Ταρκόφσκι, δαιδαλώδεις διάδρομοι, άδεια εγτατελειμένα διαμερίσματα, ο ήχος της βροχής να τα συνέχει όλα σ'έναν μελαγχολικό ακουστικό καμβά.Το κτίριο σε παρακμή, με τον απόηχο των προηγούμενων ζωών και των ενοίκων που έχουν πια φύγει, προορισμένο να κατεδαφιστεί, να διαλυθεί στα υλικά του, να εξαφανιστεί χωρίς ν΄αφήσει κανένα ίχνος. Οπως ακριβώς και οι ζωές πολλών από μας, ακολουθώντας τους νόμους της εντροπίας. Το κτίριο αυτό όπως παρουσιάζεται και όπως κατοικείται από την αφήγηση, μοιάζει με το εποικοδόμημα της λογικής μας, τα σαθρά θεμέλια του ορθολογισμού μας, τα στηρίγματα της ζωής μας, τους διαδρόμους της μνήμης μας....
  • Η μουσική του Schumann, και κυρίως οι εκδοχές του έργου του Les scènes d'enfant εμ-ποτίζουν τον αέρα και τα αισθήματα, υφαίνουν αισθήσεις και ψυχικά τοπία πάνω στον καμβά της βροχής, προσφέρουν "χώρο" και χρωματική υπόκρουση στους διαλόγους, τις σιωπές, τις μέρες και τις νύχτες. Σχετίζεται κυρίως με το ηλικιωμένο ζευγάρι καθώς η γυναίκα ήταν πιανίστρια από την Πράγα και είχε διαπρέψει άλλοτε ερμηνεύοντας τα συγκεκριμένα κομμάτια. Τ'ωρα ο ηλικιωμένος άντρας περνάει τις περισσότερες ώρες του ακούγοντας τις ηχογραφήσεις της γυναίκας του που πέθανε πριν από αυτόν. Η μουσική των χεριών της από το παρελθόν ζωντανεύει την παρουσία της στο τώρα και διαπερνώντας τους τοίχους συντροφεύει επίσης την νεώτερο άντρα στο γειτονικό διαμέρισμα.
On est en plein hiver, et tout est noyé de brouillard. J'aime à travers la fenêtre de la chambre observer la profondeur de la nuit et m'en croire l'unique spectateur.Les lilas de la cour forment une tache sombre qui appelle mon regard. Le froid du dehors tend les branches jusqu'au point extrême de leur cassure. Ma solitude est d'une densité qui m'effraie plus. Les heurs s'écoulent pour moi seul, dénuées de toute inquiétude. je valse avec mes fantômes et le silence les rassure si bien que je n'ai pas à craindre leur fuite. J'aime bien au printemps l'odeur capiteuse des lilas sous mes fenêtres....

C'est comme ça que je l'imagine, le vieil homme, lorsqu'il écoute Les scènes d'enfant, livré à la joie. Une joie fraîche, née à peine, une joie de la dernière heure, de l'heure la plus proche, une joie camarade de l'instant, de cette joie-là, l'âme -cette confusion indivise où hier affleure maintenant- en est mouillée, comme une jouissance. Et je peux bien me perdre dans les sentiers du parc, écorcher mon vêtement aux branches épineuses des bosquets d'acacias, me mettre à genoux sur la terre humide où pourrissent encore les feuilles d'un viel automne, je peux bien implorer le jour ou hurler au ciel telle une bête à l'agonie, rien ne peut m'arracher à cette joie....


Nous nous approchons du bord. Véra éclate de rire. l'océan est là, tout près, plein d'écume, bien réel. je suis heureuse dit Véra. Et elle se met à courir...Jarrive à sa hauter et nous courons côte à côte. Des gerbes d'eau volent de part et d'autre de la trajectoire de notre course. Nous respirons des buffées de vent. Nous courons au bord d'un océan...et il n'y a que nous. L'orage peut bien éclater, le ciel se transformer en tombes d'eau dont les gouttes inondent maintenant notre visage...la plage défile sous nos pieds, les dunes succèdent aux dunes, les vagueséclatent sur le sable....


Ακούγοντας την χαμηλόφωνη αφήγηση του συγγραφέα, νοιώθουμε να μας αγγίζει η ιδιαίτερα ζεστή κι αγγίξιμη φωνή των εσώτερων σκέψεων των ηρώων, η ποιητικότητα και η μουσικότητα του λόγου του μας διαπερνούν και μας υποβάλουν.

Abdallah Zrika "La colombe du texte", cipM/Spectres Familiers- Le refuge, Marseille 2003, Traduit de l'arabe par l'auter

La plus haut degré de solitude n'est pas quand on ne peut pas ouvrir la porte plus de deux jours, mais quand aucune mouche ne rendre par la fenêtre. Je ne connais pas le degré de solitude des arbres autour de moi, et s'ils n'ont pas connu l'arrivée d'un seul oiseau ou un insecte volant. Mais ils ne changent pas. ils sont comme une image accrochée derrière la fenêtre
"Το πιο υψηλό σημείο μοναξιάς δεν είναι όταν δεν μπορούμε ν'ανοίξουμε την πόρτα για πάνω από δύο μέρες, αλλά όταν καμία μυίγα δεν μπαίνει από το παράθυρο. Δεν ήξερα τον βαθμό της μοναξιάς των δέντρων γύρω μου και εαν γνώρισαν τον ερχομό κανενός πουλιού ή ενος φτερωτού εντόμου. Ομως δεν αλλάζουν μορφή. Μοιάζουν με εικόνα κρεμασμενη πίσω από το παράθυρο...."

*Ετσι ξεκινάει η αφήγηση του συγγραφέα, ενας μονόλογος που γίνεται διάλογος με το ίδιο το σώμα του κειμένου, την σωματικότητα των λέξεων, την σωματοποίηση των εννοιών, την άμεση απτικότητα των αισθημάτων, την πράξη της γραφής, την θερμοκρασία του κειμένου, το χώμα των αισθήσεων, την αυτο-αναφορικότητα....

Chaque jour, j'essaie de visiter le texte... fréquenter ce texte qui change chaque fois... je me trouve dans un lieu, tandis que le texte que j'écris -OU QUI S 'ECRIT PAR MOI- se trouve dans un autre lieu qu'il a choisi lui-même... je n'étais pas "écrivan" mais un TEMOIN d'un texte qui se construsait lui-même....

Κάθε μέρα, προσπαθώ να επισκέπτομαι το κείμενο...να συναναστρέφομαι αυτό το κείμενο που αλλάζει κάθε φορά...βρίσκομαι σ'ένα μέρος, ενώ το κείμενο το οποίο γράφω -ή που γράφεται από εμένα- βρίσκεται σε άλλο μέρος το οποίο διάλεξε μόνο του...δεν ήμουν συγγραφέας αλλά απλά ο μάρτυρας ενός κειμένου που χτιζόταν μόνο του...

Friday, June 19, 2009

Fadéla Hebbadj, L'arbre d'ébène, éditions Buchet/Chastel, paris 2008



Η φωνή που ακούμε να μας διηγείται σε πρώτο πρόσωπο είναι η φωνή ενός μικρού παιδιού από το Μαλί. Παράνομος λαθρομετανάστης μαζί με την άρρωστη μητέρα του, χωρίς χαρτιά, ταξιδεύουν με μια πιρόγα από την χώρα τους στην Γαλλία. Περιπλανιούνται αρχικά στην Μασσαλία κι έπειτα στο Παρίσι, δοκιμάζοντας την σκληρότητα των συμπατριωτών τους πρώτα κι έπειτα των λευκών, την μοναξιά και την εξαθλίωση, παλεύοντας με τις μνήμες τους, τους εφιάλτες και τις ελπίδες τους. Βυθιζόμενοι στην παγωμένη θάλασσα της κατάθλιψης. Οι ρίζες και το παρεθόν, η χειραφέτηση, η βίαιη ενηλικίωση, η γνώση, το αλφαβητάρι του κόσμου και η κρυφή έννοια των λέξεων, η γνώση του τι συμβαίνει μέσα μας και γύρω μας, οι μυρωδιές της μνήμης, τα αισθήματα που βιώνουμε πάνω στο δέρμα της πραγματικότητάς μας.

  • Ο υπνόσακος, πέρα από έναν απλό σάκο ύπνου, γίνεται σάκος μνήμης, κρατά στις πτυχές του τις μυρωδιές της ερήμου, την αίσθηση της ζεστής αμμου, την μυρωδιά του μητρικού σώματος, οσμές από φρούτα και αισθήματα. Αποτελεί πραγματικό και συμβολικό καταφύγιο μέσα στην ανέχεια και το κρύο, το περιέχον μιας οικείας αίσθησης, η γλυκιά θαλπωρή που θεραπεύει τον πόνο και τον φόβο της παιδικής ψυχής. Γι'αυτό και τρέμει στην ιδέα να τον χάσει, είναι η σύνδεσή του με πατρίδα του μέσα του, ότι πολυτιμότερο κατέχει, βάρκα σωτηρίας στα κύμματα της μοναξιάς και της απελπισίας.
  • Τα βιβλία, ο κόσμος της ανάγνωσης, της γνώσης...πάλι λειτουργεί σαν καταφύγιο από την σκληρή πραγματικότητα. Η μητέρα του τον συμβουλεύει να μην τα εμπιστεύεται, όμως αυτός ανακαλύπτει μέσα από την ανάγνωση ότι μπορεί ένας λευκός να νοιώσει ότι ακριβώς και όπως νοιώθει ο ίδιος. (Αναφορά στον Romain Gary, Big Sur, La vie devant soi, Emile Ajar). Τρέφει την περιέργειά του μέσα από τον κόσμο των βιβλίων κι ονειρεύεται ότι μια μέρα θα γράψει τις δικές του ιστορίες.
  • Η πιρόγα, το πέρασμα μέσα από την κόλαση προς τον "νέο κόσμο", ο εφιάλτης που θα κυνηγά την μνήμη του, στιβαγμένα σώματα, και η Μάμα που γίνεται το εξιλαστήριο θύμα στα χέρια των προληπτικών συμπατριωτών της. Η μόνη γυναίκα μέσα στη βάρκα, είναι αυτή που φέρνει κακοδαιμονία και προκαλεί τον θυμό της θάλασσας, πρέπει να τιμωρηθεί, το κορμί της θα βιαστεί, θα χτυπηθεί και θα κακοποιηθεί αλύπητα μπροστά στα μάτια του εξάχρονου γιού της. Η ψυχή της θα χάσει τον δρόμο της και το κουράγιο της για πάντα...ο γιός της την βλέπει να χάνεται και να βουλιάζει ψυχικά, φαντάζεται τον διάβολο να του γνέφει μέσα στα νερά, πιάνει φιλίες με τα ψάρια...
  • Οι λευκοί, υπάρχουν οι φίλοι που συντρέχουν όπως ο Μάριος, που τον βοηθά να βρεί την μητέρα του στο νοσοκομείο, η Αντρέ, που τον φιλοξενεί για λίγο και του δανίζει βιβλία, το χαμόγελο της Μιρέιγ, η Υβόνη, που τους είχε φιλοξενήσει για δύο χρόνια στην Μασσαλία και του έμαθε ανάγνωση....όμως κυρίως υπάρχουν οι σκληροί, μοναχικοί και δίχως έλεος λευκοί που αδιαφορούν για το δράμα ενός εξάχρονου παιδιού. Στο νοσοκομείο ο γιατρός χωρίς ίχνος ζεστασιάς δεν διστάζει να τους καταδόσει στα πλαίσια μιας τυπικής κανονικότητας. Η σκηνή με τους αστυνομικούς στο τμήμα αποτελεί δείγμα ντροπής και κατάντιας του δυτικού πολιτισμού. Στην χώρα που "ανακάλυψε"τον Ανθρωπισμό, τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται βάναυσα. Γιατί στην καρδιά του μικρού αγοριού υπάρχει πάντα η σύγκρουση και η έντονη αντίθεση των δύο πολιτισμών, και μέσα από τα λόγια της μητέρας του μαθαίνει την ιστορία της μαύρης ηπείρου και πως οι λευκοί εκμεταλεύτηκαν την φυλή του...
"Je voulais retourner au Mali. Là-bas, il y a la faim mais ici, en plus de la faim il y a le froid, le froid des gens et du climat. Je n'ai jamais vu autant de statues animées cacher leur chagrin et leurs sentiments sous la neige et dans les caniveaux. Il faudrait détartrer leurs poumons qui dégagent l'air de l'indifférence parce qu'ici, on ressent de l'amour pollué. Quand il n'y a plus de cœur dans le corps d'une terre, il faut en trouver un autre. Il y a plein d'hôpitaux, mais pas assez de tendresse".

  • Οι χώροι, το σπίτι της Υβόνης, ο ξενώνας του Abbdallah, το σπίτι του Μαραμπού, το διαμέρισμα της οδούΛαφαγιετ 5, το σπίτι της Αντρέ, το λευκό και κρύο νοσοκομείο, οι γωνιές του σταθμού GareduNord, του τακτοποιημένο και γεμάτο βιβλία σπίτι του λευκού πατέρα του στο τέλος, οι παραλίες της χώρας του. Μία γεωγραφία που ορίζεται και χαρτογραφείται από μυρωδιές, προσωπικά σημάδια και μνήμες.
  • Η χειραφέτηση- . αρχικά μαθαίνει ο,τι μπορεί κάποιος να πεθάνει από "χειραφέτηση"όπως η μια από τις γυναίκες του Μπαραμπού που πέθανε υποτίθεται επειδή έφυγε κι έγινε ανεξάρτητη, ότι ειναι σαν ένα δέντρο που ξεριζώνεται. Αργότερα μάθαίνει ότι η αθωότητα είναι αυτή που ξεριζώνεται βίαια. Κι επίσης αναγκάζεται να "χειραφετεθεί"από την μητέρα του, έστω προσωρινά, καθώς αδυνατεί να αντέξει την κατάθλιψη και τα ξεσπάσματα του θυμού της πάνω του. Φεύγει μόνος του και περιπλανιέται στην μεγάλη πόλη για να επιστρέψει λίγες μέρες αργότερα
  • Το ξύλο του εβένου- .
L'ébène est noire comme l'abîme, elle est vernie d'encre précieuse. Elle sert à fabriquer des objets de valeur.....J'avais besoin de personne, l'arbre d'ébène me tenait compagnie. Je voulais tous savoir sur lui, le nom de ses feuilles et ses branches, la couleur de son écorce. Lui ne disait rien.... Η μητέρα του χρησιμοποιούσε την έκφραση"ξύλο του εβένου"για να περιγράψει την ομορφιά και τις ποιότητες του άγνωστου σ'αυτόν πατέρα του...και ξαφνικά ανακαλύπτει με έκπληξη ότι ο πατέρας του ανήκε στους άλλους, ήταν ένας από τους λευκούς και κατοικούσε σ'ένα καθαρό και τακτοποιημένο σπίτι γεμάτο βιβλία...L'arbre d'ébène était blanc comme la neige, blanc comme le sourire de Mireile, et l'intérieur de sa maison blanche était un coquillage fourré de livres neufs!Des étagères en bois noir tenaient toutes seuls sur des murs de farine. L'odeur du pain chaud et du café, le silence des livres ouverts sur une grande table....
Τελικά φτάνει να αποδεχθεί τον λευκό πατέρα του όμως χάνει την μητέρα του που του λέει να μην εγκλωβιστεί στην θλίψη γιατί ο θάνατος γι'αυτήν αποτελεί λύτρωση κι απαλλαγή από τα βάσανα.

J'ai pleuré sur le sable. Il m'a caressé le corps toute la nuit. Le sable chaud du Sénégal...Le sable chaud et le bruit des vagues consolaientn mes pieds. J'ai pleuré sur la sable muillé et sur ce matelas moeleux je me suis endormi. J'avais six ans sur le sable et la pirogue, six ans dans les odeurs qui font pleuvoir des images à déchirer les souvenirs. J'avais six ans sur le sable froid de Marseille, six ans dans une tunique tachée de sang que Mama portait sur son dos...

Η Fadéla Hebbadj καταφέρνει μέσα από μια προσωπική ιστορία να αγγίξει κοινωνικά θέματα και βαθιά υπαρξιακά ζητήματα.... η λαθρομετανάστευση, η ταυτότητα του πολιτισμού μας, η ποιότητα και η ειλικρίνια της ζωής μας, η σχέση μας με τις ρίζες μας, η αθωότητα, η ενηλικίωση... γλώσσα ποιητικά απλή και άμεση, μελωδικά αγγίξιμη, γλώσσα γεμάτη μυρωδιές και μνήμες....

Fadéla Hebbadj, L'arbre d'ébène, éditions Buchet/Chastel, paris 2008


Εξαιρετική σελίδα για το βιβλίο στα γαλλικά εδώ:
.l-or-des-livres

Kαι συνέντευξη με την συγγραφέα εδώ:
.INTERVIEW-l-or-des-livres

Monday, June 15, 2009

Jean Mattern: Les bains de Kiraly

Jean Mattern, Les bains de Kiraly, éditions Sabine Wespieser, Paris 2008, roman, 133 pages

  • Παρακολουθούμε την εσωτερική φωνή του ήρωα και την αδυναμία του να εκδηλωθεί εξωτερικά, να επικοινωνήσει αληθινά με τους άλλους, να εξοφλήσει τα χρέη του προς το παρελθόν, να ξεπεράσει την οδύνη ενός ανέκφραστου θρήνου, να συνειδητοποιήσει με καθαρότητα τις συντεταγμένες της ταυτότητάς του, τα συντάγματα της Γλώσσας του και να προχωρήσει μπροστά. Επώδυνος μουτισμός και ανέκφραστη οδύνη.
  • Το παρελθόν του ορίζεται από την σιωπή των γονιών του και τον θάνατο της αδερφής του.Οι γονείς του του στερούν κάθε πληροφορία και πρόσβαση στο παρελθόν της οικογένειας που οι ρίζες της είναι εβραικές και χαμένες κάπου στην Ούγγαρία. Του στερούν την μητρική γλώσσα την οποία ψιθυρίζουν πίσω από την πλάτη του, την προγονική θρησκεία και την δυνατότητα να βρεί καταφύγιο και ασφάλεια στις προγονικές οικογενειακές ιστορίες και διαδρομές. Μια σιωπή και μια στέρηση που πέφτει βαριά σαν σκιά πάνω στον ήρωα και τον ακολουθεί σε κάθε του στιγμή σφραγίζοντάς του την φωνή, την αληθινή φωνή της ψυχής του. Γι`αυτό τον λόγο και βρίσκει ευχαρίστηση στην εκμάθηση νέων γλωσσών, ιδιομάτων, νέων τρόπων σκέψης και έκφρασης. Θα γίνει μεταφραστής.
  • Ο θάνατος της αδερφής του σε τροχαίο ατύχημα και η άρνηση των γονιών του να συζητήσουν και να κοιτάξουν κατάματα τον πόνο. Το μότο του πατέρα του είναι κυνικό και απόλυτο: ο θεός δίνει, ο θεός παίρνει. Δεν καλύπτει τον πόνο και την οδύνη της απώλειας. Και αποτελεί ένα μόνιμο βάρος που θεωρεί ότι τον διαφοροποιεί από τους άλλους και για το οποίο αδυνατεί να μιλήσει.
  • Τα δύο βασικά πρόσωπα που καθορίζουν την ενήλικη ζωή του είναι ο φίλος του Λεό και η γυναίκα του Λάουρα. Με τον Λεό έχουν ένα κοινό, έχει χάσει κι αυτός την αδερφή του με επώδυνο τρόπο. Ο τρόπος που μιλάει για το θέμα αποτελεί την εξωτερίκευση της οδύνης και για τον δικό του κρυφό πόνο, αποτελεί την Φωνή που ο ίδιος δεν τολμά να αρθρώσει. Η γυναίκα του Λαουρα από την άλλη μεριά, αποτελεί ένα ευχάριστο καταφύγειο. Αυτό που τον τραβά κοντά της είναι το κρυστάλλινο και ανεπιτήδευτο γέλιο της, η ήρεμη και δίχως διακυμάνσεις ως τώρα ζωή της, ο απλός και άμεσος τρόπος να σκέφτεται και να εκφράζεται, ό,τι δηλαδή δεν είχε ο ίδιος. Με κανέναν από τους δύο όμως δεν καταφέρνει να ανοίξει αληθινά την ψυχή του και να επικοινωνήσει πραγματικά. Σε κανέναν δεν εμπιστεύεται το εσωτερικό του βάρος, την ψυχική και νοητική του αγωνία που έχουν να κάνουν με έναν ανέκφραστο θρήνο και με την αδυναμία του να βρεί την αληθινή του ταυτότητα, να ενταχθεί κάπου. Αισθάνεται Μόνος και Απομονωμένος,
  • Ολα αλλάζουν μετά από ένα ταξίδι στην Ουγγαρία για την δουλειά του, Νοιώθουμε ότι αποτελεί την αρχή μιας εσωτερικής εναντιοδρομίας που θα τον οδηγήσει πιο κοντά στην αλήθεια του και πιο μακριά από αυτούς που αγαπά. Οι έρευνες στα αρχεία για την ταυτότητα των προγόνων του, ο τάφος του παπού του, οι προσευχές στην συναγωγή, συνειδητά και ασυνείδητα νοιώθει να πλησιάζει έναν χώρο που θα μπορούσε να ενταχθεί χωρίς όμως να μπορεί να εκλογικεύσει τίποτα απ`όλα αυτά. Μοιάζει να κρατά στα χέρια του κλειδιά και στοιχεία ενός αινίγματος που όμως αδυνατεί να χρησιμοποιήσει,
  • Τέλος, η εγκυμοσύνη της γυναίκας του και ο μελλοντικός ερχομός ενός παιδιού πυροδοτούν τον τρόμο του. Ο ίδιος αγνοεί την ταυτότητά του και αδυνατεί να κουβαλήσει τα δικά του φορτία. Πως θα αντιμετωπίσει ένα παιδί, τι γλώσσα θα του διδάξει, ποιά ιστορία θα του κληροδοτήσει....η μόνη λύση είναι η φυγή. Εξαφανίζεται χωρίς να δώσει εξηγήσεις σε κανέναν. Ζει μακριά από τον ως τότε γνωστό κόσμο του και συχνάζει στην συναγωγή καθώς οι προσευχές στα εβραικά μοιάζουν να μιλάνε μέσα του με έναν τρόπο ενστικτώδη και άλογα βιωματικό.
Ενα μυθιστόρημα που αγγίζει τις μυστικές χορδές της άφατης φωνής ενός ήρωα, ψυχικά και υπαρξιακά φορτία, αδυναμία επικοινωνίας και εναγώνια αναζήτηση ταυτότητας και απόδοσης αληθινού νοήματος σε μια ζωή που παρασύρρεται στο ρεύμα του χρόνου...Παρ`όλο που έχουμε τα υλικά για ένα δυνατό μυθιστόρημα και την ιδιέταιρα εσωτερική φωνή του συγγραφέα, κάτι στο τέλος μένει μεταίωρο, μια αίσθηση ανικανοποίητου...
Tous ces hommes ont fait résonner le mot pardon au plus profond de moi. Si je n'avais pas peur du ridicule, je dirais que leur prière me transperça les entrailles. Oui: une sensation violente dans le bas-ventre, que je ressentis, comme une épée plantée en moi, me coupant en deux.....

Le jeûne et les prières de Yom kippour ne m'ont absous de rien. Je me plais à imaginer que je ne crois en aucun Dieu. Pourtant, je me trouvais au milieu de ces hommes qui paraissent convaincus de la puissance de leur confession collective, j'étais bouleversé par leurs visages, leurs voix. Eux reviennent tous les ans dans cette synagogue obtenir le pardon de leur Dieu après avoir obtenu celui de leurs proches. Et moi? Je ne suis pas devenu fou. Aucun miracle ne m'a transformé en croyant, ce jour-là.
MAIS grâce à des inconnus en prière, des inconnus ignorant tout de moi, une certitude qui avait racine en moi à l'âge de dix ans est mort: je ne suis plus sûr que les mots soient vraiement insuffisants. Aucun dictionnaire ne vient à mon secours. Je n'ai appris qu'à traduire. Traduire, oui, mais quoi? Mes sentiments, mes erreurs, mes fautes, ma peur? Comment trouver ces mots nouveaux, des mots qui ne seraient pas seulement les vocables des autres? Des mots utiles, et surtout: les miens....

Je ne possède aucune photo de mon fils. Son visage porte-t-il encore la moindre ressemblence avec ces ancêtres dont je viens d'apprrendre l'existence? Mais surtout: saura-t-il comprendre mieux que moi?....

La rue dans la laquelle se trouve la synagogue porte ce nom étrange, the Exchange/ L'Echange. M'est-il encore permis d'echanger une autre vie contre la mienne? Ouvrir une nouvelle porte, et trouver un autre chemin?

Saturday, January 3, 2009

Tristan et Isolde, Opéra Bastille, Paris VIDEO_ART

Στην όπερα της Βαστίλης στο Παρίσι παρουσιάστηκε η όπερα του Richard Wagner: Τριστάνος και Ιζόλδη. Σκηνοθεσία του Peter Sellars, μουσική διεύθυνση Semyon Bychkov και video του Bill Viola.

Λιτό αφαιρετικό σκηνικό, εικονικό σχεδιάγραμμα μη-τόπου, άτοπου...ή μάλλον υπόμνηση του κάθε τόπου...το Πάθος του έρωτα βλασταίνει στον άκτιστο χώρο της καρδιάς, στην πλωτή σχεδία του κάθε προσωπικού παρόντος...ένα σημείο μη-ελέγχου και υπέρβασης...

Η video-προβολή στα όρια του Απίθανου, απίστευτης ομορφιάς, αισθητικής και ποιητικότητας, συνοδεύει την παράσταση παρασύροντας την συμμετοχή μας σε ανώτερα επίπεδα, αναδεύοντας αρχέτυπα, σύμβολα, αραχνούφαντα, συνυφάνσεις...


Εικονικές Αντιστίξεις μέσα από Ζεν διαδρόμους, οικουμενικότητα, αχρονία, βάθος, εσωτερικότητα, κάτω απο το δέρμα των πραγμάτων και των τύπων, η αλήθεια ζεστή κυλάει στις αρτηρίες της ζωής.


Στο πρώτο μέρος, πάνω στο πλοίο...οι δiδυμες εικόνες, ζευγάρι, αντρας και γυναίκα, σε δυικό αριθμό, απεγδύονται τα ρούχα-άμφια, μένουν γυμνοί στο σώμα τους...στο τελετουργικό του καθαρμού, ΝΕΡΟ, νερό που ρέει, αγγίζοντας, χαιδεύοντας, ξεπλένοντας, εξαγνίζοντας, παρασέρνοντας, ανακουφίζοντας...τα χέρια, το Πρόσωπο, το Σώμα, την Πλάτη, το Δέρμα....

Δίδυμη Λειτουργία Ροής...


Στο δεύτερο μέρος, εισροή στα λαγούμια του Ερωτα, ΚΥΜΑ της Αγάπης, ΝΥΧΤΑ, νύχτα της ένωσης στιs ρίζες, στα έγκατα, στα σωθικά της Δίδυμης Εννιαίας Υπαρξης...εκσταση ενδον


Στο τρίτο μέρος, ο Θάνατοs, Λιώσιμο, Απορρόφηση στην κοσμική ροή...Τα σώματα βάρκες στο Απειρο, μεταιωρίζονται ανΩδικά, διαμάντια φυσαλίδες Οξυγόνου κι ανάσα Ζωής...Μεταμόρφωση στην Υγρή Αστρόσκονη....


http://www.billviola.com/


http://www.youtube.com/watch?v=eTakwOpWqG4&feature=related


http://www.youtube.com/watch?v=FK4A-IDjKlg&feature=related

http://www.getty.edu/art/exhibitions/viola/