Saturday, February 13, 2010

Γιασμιν Γκατά, Η καλλιγράφος του Βοσπόρου


Γιασμιν Γκατά, Η καλλιγράφος του Βοσπόρου, Μετάφραση Κλαιρ Νεβε, Εκδόσεις Μελάνι, 2006
Yasmine Ghata : La Nuit Des Calligraphes, Editeur Fayard, 2004/ Le Livre de Poche 2006

Η Γιασμίν Γκατά γεννήθηκε στη Γαλλία το 1975. Πολύ νωρίς παθιάστηκε με την ισλαμική και κυρίως με την οθωμανική τέχνη. Σπούδασε ιστορία της ισλαμικής τέχνης στη Σορβόνη και στην Σχολή του Λούβρου. Εργάζεται ως πραγματομνώμων στο χώρο των δημοπρασιών έργων τέχνης. Το 2000 η Γ. Γκατά ανακαλύπτει στο μουσείο του Λούβρου, στην διάρκεια μιας έκθεσης για την οθωμανική καλλιγραφία, την ταυτότητα της γιαγιάς της από την Τουρκία, της καλλιγράφου Ρικκάτ Κούντ. Ξεκινά να ερευνά για την ζωή της γιαγιάς της. Μέσα από αυτές τις έρευνες ξεπηδά το βιβλίο "Η καλλιγράφος του Βοσπόρου" το 2004. Η Γιασμἰν Γκατἀ καθορίζεται από τις δύο διαφορετικές καταβολές-κληρονομιές της, το άραμπεσκ από την πλευρά της γιαγιάς της και τη ποιητική φλέβα της μητέρας της, Vénus Khoury Ghata, μεγάλης ποιήτριας του Λιβάνου. Στο βιβλίο της Le Târ, (Fayard 2007) μιλάει για την οικογένεια και την οικογενειακή παράδοση και ταυτότητα. Το 2010 βγάζει το βιβλίο Muettes, éd. Fayard. Το βιβλίο Η "καλλιγράφος του Βοσπόρου" μεταφράστηκε σε 13 γλώσσες και πήρε διάφορα βραβεία.



« Ma mort me fut aussi douce que la pointe du roseau trempant ses fibres dans l'encrier, plus rapide que l'encre bue par le papier. »


"Ο θάνατός μου επήλθε πιο ανάλαφρα κι από τη μύτη του καλαμιού που βουτάει τις ίνες του στο μελανοδοχείο, πιο γρήγορα και από το μελάνι που το ρουφάει το χαρτί ".


Το μυθιστόρημα ξεκινά ξαφνιάζοντάς μας, καθώς ακούμε την εξομολογητική φωνή μιας νεκρής, της καλλιγράφου Ρικκάτ Κουντ. Μέσα από την δική της αφήγηση και παν/οπτική, θα μάθουμε για την ζωή της, τα εφηβικά της χρόνια, τους γάμους της και τα παιδιά της, την ενασχόληση με την τέχνη της καλλιγραφίας (ερασιτεχνικά-επαγγελματικά-μυστικιστικά). Μαζί με την προσωπική ιστορία της γυναίκας αυτής, μπλέκεται και η σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, αφουγκραζόμαστε τους ιστορικούς/κοινωνικούς/πολιτικούς/πνευματικούς απόηχους της εποχής. Σημαδιακή χρονιά αποτελεί το 1923, ρήξη με το Ισλάμ, δημοκρατία του Ατατούρκ, προοδευτική κατάργηση της αραβικής γλώσσας και υιοθέτηση του λατινικού αλφαβήτου. Ετσι, η καλλιγραφία που ήταν συνδεμένη με την ισλαμική θρησκεία και την περίτεχνη απεικόνιση των προσευχών και του κορανίου με αραβικούς χαρακτήρες, τείνει να πέσει σε μαρασμό.



Πόσο πρέπει να ήταν δύσκολο, εκείνη την εποχή, για μια γυναίκα να εισέλθει σ`εναν χώρο ανδροκρατούμενο, παρακούοντας και αψηφώντας τις επιθυμίες των συζύγων της, και ασχολούμενη με μια τέχνη που θεωρούνταν "παρωχημένη" και "ξεπερασμένη"!
Πόση δύναμη θέλει ν`ακούσει και ν`ακολουθήσει κάποιος την φωνή της ψυχής του!


Η καλλιγραφία στα χέρια αυτής της γυναίκας γίνεται όχι μόνο καλλιτεχνική έκφραση αλλά και όργανο έκφρασης των πιο μύχιων συναισθημάτων της και στήριγμα για να ξεπεράσει τον φόβο ή τον πόνο και την απόγνωση που συχνά της χτυπούν την πόρτα.


Η γραφή της Γκατά είναι εξαιρετική, ιδίως όταν αφουγκράζεται τους ανεπαίσθητους ήχους του καλαμιού πάνω στο χαρτί, όταν το μελάνι τροφοδοτεί με ποιητικούς ψιθύρους και εμπνευσμένα αραβουργήματα το λευκό χαρτί, όταν η θεϊκή πνοή ενδυναμώνει και καθοδηγεί το χέρι και την καρδιά του καλλιτέχνη...Μαθαίνουμε, χωρίς να κουραζόμαστε, τους τεχνικούς όρους, τα εργαλεία, την διαδικασία, τους δασκάλους....



Η μετάφραση είναι αρκετά καλή και αποδίδει όμορφα την ποιητικότητα του λόγου. Η μόνη ένσταση που έχω αφορά στον τίτλο, τον οποίο θα μπορούσε να κρατήσει αυτούσιο. "Η Νύχτα / Σκοτεινιά των καλλιγράφων" αποδίδει καλύτερα την έντονη πνευματικότητα και την ασκητική αφοσίωση που απαιτεί αυτή η τέχνη.


"Εμείς οι καλλιγράφοι είμαστε απροσπέλαστοι, το μελάνι μας διδάσκει την αδιαφάνεια"

"Το στέγνωμα του μελανιου κρατούσε όσο και η επίσκεψη του Υψίστου....Οι καλλιγράφοι δεν φυσούν ποτέ το μελάνι, το να επιταχύνεις το στέγνωμα είναι σα να εκδιώκεις αυτή την θεική παρουσία"

"J'ai dessiné des merveilles ce jour-là, ma main n'a pas cessé de m'éblouir. De cet enfermement volontaire, il n'est resté que le goût acide de l'encre dans ma bouche. Rashida et Hateme m'ont retrouvée à terre, l'encrier desséché à côté de moi. J'avais englouti son contenu jusqu'à la dernière goutte sans réussir à me tuer. Elles me croyaient empoisonnée, j'étais simplement ivre morte. Dans ma demi-somnolence, j'imaginais des arabesques d'une splendeur infinie. Je peignais les lettres comme tes cheveux fins et lisses. La raie médiane les séparait en deux parties. "




Συνέντευξη της Γκατά για το βιβλίο της Le Târ:

5 comments:

  1. Αχ! τι ωραίο βιβλίο! Πολύ χαίρομαι που το διάβασες! Ειναι κρίμα τοσο καλά βιβλία να μενουν αδιάβαστα!

    ReplyDelete
  2. Η τέχνη της καλλιγραφίας με συναρπάζει. Οι φλέβες των λέξεων και των νοημάτων διαστέλλονται για να συναντήθουν σ`ένα οπτικό τοπίο έμπνευσης και ομορφιάς. Σ`ευχαριστώ για την επίσκεψη. Καλή σου μέρα.

    ReplyDelete
  3. Πράγματι είναι πάρα πολύ συναρπαστική αυτή η -πραγματική- ιστορία της καλλιγράφου και μας μετέφερες στην παρουσίασή σου την πνευματικότητα και την ποιητικότητα της τέχνης ακλλά και της γραφής της συγγραφέως.
    Περικλείει ολόκληρη φιλοσοφία η καλλιγραφία της αραβικής γραφής. Ίσως θα σ ενδιέφερε και η δκή μου παρουσίαση (http://anagnosi.blogspot.com/2008/05/blog-post_30.html), καθώς και το "Με λένε κόκκινο" του Ορχάν Παμούκ (http://anagnosi.blogspot.com/2008/04/blog-post_26.html), όπου οι πρωταγωνιστές επιδίδονται στη μικρογραφία, άλλη μεάλη τέχνη της ανατολής.

    Πολύ ενδιαφέροντα και τα στοιχεία που μας παραθέτεις για τη ζωή της Γκατά, και εύστοχη η παρατήρηση για τον τίτλο (πόσο πιο ταιραστή ¨η νύχτα των καλλιγράφων"!)
    Τέλος, τι συμπαθητική που είναι απ όσο φαίνεται στο βίντεο!

    ReplyDelete
  4. Χριστίνα, σ`ευχαριστώ πολύ για την επίσκεψη και τα καλά σου λόγια. Είναι πράγματι πολύ συμπαθής και ικανότατη συγγραφέας. Φροντίζει και καλλιεργεί τις λέξεις και τα θέματά της σα να καλλιεργούσε έναν κήπο....

    ReplyDelete
  5. Καλημέρα. Προσπαθώ να βρω το συγκεκριμένο βιβλίο αλλά έχει εξαντληθεί. Θα μπορούσε να με βοηθήσει κανείς??

    ReplyDelete