Friday, August 7, 2009

Βρετάνη 2. τόπος, γλώσσα, μνήμη και ταυτότητα

Πέτρινα σημάδια από το παρελθόν
αποτυπώματα και χνάρια αυτών που έζησαν κάποτε στην ίδια γη
και πάλεψαν με τα στοιχεία, τα κύματα και την άμμο
πάλεψαν με τον χρόνο και την ιστορία...
Και πάντα η βοή και η μυρωδιά της θάλασσας λίγο πιο πέρα...
πάντα ο ήχος αυτής της περίεργης γλώσσας να σκαλώνει στα βράχια της μνήμης....


Βρετάνη, Finistère, Plouguernau, επισκεπτόμαστε τον αρχαιολογικό χώρο Iliz Koz - Tremenach , τα ερείπια από την παλιά εκκλησία και τις ταφικές πλάκες των ιπποτών με τα εμβλήματά τους σκαλισμένα να τους συνοδεύουν. Ο χώρος εγκαταλείφθηκε το 1729 , κυριαρχήθηκε από τον άνεμο ,την άμμο και την λήθη για να ξαναβγεί στην επιφάνεια το 1969.

Στην είσοδο του μουσείου συναντούμε την γιαγιά που βλέπετε δίπλα στην εικόνα. Εχει 80 χρόνια στην πλάτη της και τα κουβαλά με περηφάνια και καλή διάθεση. Μας πιάνει την κουβέντα εύκολα. Μας μιλάει πρώτα για την ιστορία του τόπου και τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις, κι έπειτα για την ζωή της, την ζωή των κατοίκων δίπλα στην θάλασσα, τα μανιασμένα κύμματα και την παλλίρροια, τον αγώνα τους να επιζήσουν, την ζωή των ναυτικών, πως μαζεύανε τα φύκια και πως τα επεξεργάζονταν(Goémons). Οταν την ρωτάμε αν μιλά βρετονικά η απάντησή της είναι "εγώ μεγάλωσα με τα βρετόνικα και για να μιλήσω γαλλικά έπρεπε πρώτα να τα μάθω στο σχολείο".
Η πολιτική και η πρακτική του σχολείου στην Γαλλία των αρχών του αιώνα ήταν η απαγόρευση της διαλέκτου και η αποκλειστική χρήση της κυρίαρχης εθνικής γλώσσας. (αυτό εμένα μου θυμίζει λίγο τα δικά μας....).

Βέβαια από τότε ως σήμερα έχει κυλήσει πολύ νερό στ`αυλάκι. Εχουν γίνει πολλοί αγώνες από ανθρώπους και ομάδες. Σήμερα οι πιο πολλοί δήμοι στην Βρετάνη χρησιμοποιούν δίγλωσση σηματοδότηση στους δρόμους και τα δημόσια κτίρια, υπάρχουν σχολεία όπου διδάσκονται τα βρετονικά, ραδιόφωνο, εφημερίδες, θεατρικές ομάδες, μουσικά σύνολα που εκρφάζονται σ`αυτή την διάλεκτο.

Νοιώθω ότι "ταξιδεύω σε μια χώρα" δεν σημαίνει μόνο βλέπω τα τοπία και τις πόλεις της αλλά κυρίως γνωρίζω τους ανθρώπους και την ιστορία, γνωρίζω την ιστορία μέσα από τους ανθρώπους, δοκιμάζω να αρθρώσω, έστω κι άτσαλα, έστω για λίγο μόνο, τις δικές τους λέξεις. με τον δικό τους τρόπο....γιατί μέσα στην γλώσσα κρύβεται ένα μέρος της αισθητικής και της κουλτούρας του τόπου, πίσω από τους ήχους, την γραφή, τους ιδιαίτερους διαδρόμους της σύνταξης...υφαίνονται εικόνες, διαδρομές, γεγονότα, μνήμες.... κρίνονται και ορίζονται ταυτότητες, ταυτίσεις, όροι ΣΥΜμετοχής και ΣΥΜβίωσης....

Κι εσύ, ο ταξιδιώτης, ο επισκέπτης, μπορείς να βγείς για λίγο έξω από τα γνωστά σου όρια, να ξεπεράσεις τα σύνορα που βάζεις εσύ ο ίδιος, να περάσεις σε μια άλλη κατάσταση, απέναντι απο τον εαυτό σου και να ξαναγυρίσεις στα γνωστά λίγο αλλοιώτικος, κουβαλώντας την γεύση από το καινούργιο, το διαφορετικό....

Οταν επιστρέφω στην μεγάλη πόλη, κάτι με σμπρώχνει παθιασμένα να ψάχνω βιβλία
για την ιστορία και την κουλτούρα αυτού του τόπου, βιβλία για την γλώσσα....Βρίσκω την γαλλόφωνη μέθοδο βρετονικών ASSIMIL, υπάρχει σε δυο εκδόσεις, κανονική και τσέπης. Φυσικά, καλοκαιριάτικα, διαλέγω τον πιο σύντομο κι εύκολο δρόμο, την έκδοση τσέπης, και ρίχνομαι με μανία στην ανάγνωση.
Το βιβλιαράκι χωρίζεται σε τέσσερα μέρη, 1).γενικές πληροφορίες για την ιστορία, την ιδιαιτερότητα και την προφορά των βρετονικών, 2).βασικοί κανόνες γραμματικής και συντακτικού, 3). αντιπροσωπευτικοί διάλογοι που αντανακλούν την καθημερινή ζωή π.χ. τραπέζι, καιρός, εποχές, προσανατολισμός, ονοματοθεσία... 4).σύντομο λεξικό.

Εmaon o teskin brezhoneg- μαθαίνω βρετονικά
ti-ker- δημαρχείο(το σπίτι της πόλης), μια λέξη που είδαμε γραμμένη σε όλες τις πόλεις.
demat-καλημέρα, kenavo-γειά σου, noz vat- καληνύχτα, trugarez-ευχαριστώ

buhez-ζωή, bizaj-πρόσωπο, beaj-ταξίδι, sonj-ανάμνηση, hunvre-όνειρο, avel-άνεμος, heol-ήλιος, loar-σελήνη, liorzh-κήπος, skrivan-γράφω, kontan-διηγούμαι, sonjal-σκέφτομαι, plijadur-ευχαρίστηση, tenvalijenn-σκοτεινιά, kelc`h-κύκλος, peoc`h-ειρήνη....

*
*
Αντιγράφω εδώ φράσεις από το βιβλίο του Βασίλη Αλεξάκη, Les mots étrangers, éd.Stock2002/ Ξένες λέξεις. Ο αφηγητής αναρωτιέται πάνω στην σχέση του με την μητρική γλώσσα και όλο το συναισθηματικό φορτίο που ασυνείδητα αυτή κουβαλά, την σχέση του με μια καινούγια υιοθετημένη γλώσσα, τα γαλλικά, που πια είναι γνωστή και τείνει να παλιώσει, και τέλος αναρωτιέται γιατί ξεκινά με εμμονή να μαθαίνει μια άγνωστη και ίσως άχρηστη σ`αυτόν αφρικανική γλώσσα. Μαθαίνουμε μαζί του τις πρώτες λέξεις και την ιδιαίτερη σύνταξη των Sango.(καθώς δεν διαθέτω την ελληνική έκδοση μεταφράζω από τα γαλλικά, ας μου συγχωρήσει τα λάθη)

"Οι αναμνήσεις μου που συνδέονται με την ελληνική γλώσσα είναι πολύ πιο παλιές από εκείνες που ξυπνάνε μέσα μου τα γαλλικά. Η μητρική μου γλώσσα ΓΝΩΡΙΖΕΙ την ηλικία μου. Τα γαλλικά μ`εκαναν να νοιώσω νεότερος κατά είκοσι χρόνια. Αρχίζω να αισθάνομαι ότι η εκμάθηση μιας γλώσσας μοιάζει με κούρα νεότητας....Η γλώσσα Sango από την άλλη δεν μου θυμίζει τίποτα, οι αναμνήσεις μου της είναι ξένες, μου δίνει την ψευδαίσθηση ότι μπορώ να κάνω μια καινούργια αρχή...Μου είναι λιγότερο οδυνηρό να θυμάμαι τον θάνατο του πατέρα μου στα Sango παρά στα ελληνικά Baba ti mbi a kui, γράφω με ηρεμία και ξεχνάω να συγκινηθώ...."

"Ενώ στα ελληνικά και στα γαλλικά η άρνηση μπαίνει στην αρχή της φράσης, στα Sango την βρίσκουμε στο τέλος. Πως να μην νοιώσεις έκπληξη από μία γλώσσα που παρουσιάζει πάντα τα πράγματα από μια θετική οπτική γωνία...."

"Η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας σε αναγκάζει να αναρωτηθείς για την δική σου".

Υπάρχει επίσης ένα μικρό αλλά εξαιρετικό βιβλιαράκι της Nancy Huston για την γλώσσα, την μητρική και την ξένη...."Χαμένος Βορράς" Εκδόσεις Αγρα



Iliz Koz.fr

Goémons

Πολύ καλό site Langue Bretonne.com


PARTI BRETON

wikipedia Breton

bilingue.observatoire

μειονοτικες γλώσσες

europa_languages Πύλη γλωσσων

europa

5 comments:

  1. Έχω μια πολύ θολή εικόνα για τα βρετονικά.
    Αν κατάλαβα καλά, δεν πρόκειται για διάλεκτο της γαλλικής αλλά για μια διαφορετική γλώσσα.

    ReplyDelete
  2. Εχεις απόλυτο δίκιο, δεν πρόκειται για διάλεκτο αλλά για μια διαφορετική γλώσσα(όπως και τα βάσκικα), παρακλάδι των κέλτικων, που διαδόθηκε στην Γαλλία κάπου ανάμεσα στην αρχαιότητα και τον μεσαίωνα μέσα από τα ταξίδια, τις εμπορικές συναλλαγές και τους πολέμους με τους πληθυσμούς της Βρετανίας.Η βρετονική γλώσσα διακρίνεται σε τέσσερις διαλέκτους που καταλαμβάνουν διαφορετικές περιοχές της Βρετάνης. Εχει πολύ ιδαίτερο ήχο και καταλήξεις. Πολύ ωραία εμπειρία να ακούς τις συνομιλίες των ντόπιων.

    http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=FR

    http://www.ethnologue.com/show_map.asp?name=FR&seq=10

    σ`ευχαριστώ για την επίσκεψη.

    ReplyDelete
  3. Λοιπόν, το είδα κάπως καθυστερημένα το ποστ, αλλά εδώ υπάρχει μια οστερική σύμπτωση: τη μέρα που το ανέβασες, διάβαζα ακριβώς τη Μητρική Γλώσσα του Βασίλη Αλεξάκη.

    Θα μου επιτρέψεις, ελπίζω, μια μικρή διόρθωση (αν θέλεις σβήσε το σχόλιό μου μετά, το γράφω εδώ γιατί δεν βρήκα μέιλ στο προφίλ σου, ζητώ συγνώμη) σε ένα πολύ ωραίο κείμενο: τα αποσπάσματα προέρχονται από τις Ξένες Λέξεις, που είναι άλλωστε και το βιβλίο που πολύ σωστά περιγράφεις. :-)

    ReplyDelete
  4. Μ, σ`ευχαριτώ πολύ για το πέρασμά σου από δώ και για την διόρθωση. Μάλλον μ`επηρέασε η πολύ δυνατή φράση του Αλεξάκη "η μητρική μου γλώσσα γνωρίζει την ηλικία μου". Καλή σου νύχτα.

    ReplyDelete
  5. Ευχαριστώ για την απάντηση και το λινκ.
    Υποθέτω ότι η επίσημη πολιτική για τις "ασθενείς" γλώσσες στη Γαλλία είναι διαφορετική σε σχέση με την Ελλάδα.

    Το ζήτημα, προφανώς, είναι πολιτικό και σχετίζεται με την αντίληψη της γλώσσας ως στοιχείου εθνικής ταυτότητας.

    ReplyDelete