Wednesday, May 5, 2010

Philip Roth, Το ανθρώπινο στίγμα

Φίλιπ Ρόθ, Το ανθρώπινο στίγμα, ΠΟΛΙΣ 2003, μτφρ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου/ επίμετρο Η.Μαγκλίνης- Κ.Μποτόπουλος, σελ. 500

Η ιστορία διαδραματίζεται στις ΗΠΑ, την εποχή που ξεσπά το σκάνδαλο της Μ. Λουίνσκι και του Κλίντον. Ο Κόλμαν Σιλκ, καθηγητής κλασικών σπουδών στο πανεμιστήμιο της πόλης Αθήνα, κατηγορείται άδικα για ρατσιστική συμπεριφορά σε βάρος δύο φοιτητών του. Αυτό θα σημάνει το τέλος μιας πολύ επιτυχημένης καριέρας κάτω από το βάρος αυτού του στίγματος. Ξεκινώντας απ`αυτό το γεγονός, ο συγγραφέας ξετυλίγει με αριστοτεχνικό τρόπο σελίδες από την ζωή όχι μόνο του κεντρικού ήρωα αλλά και όσων των περιτριγυρίζουν, φωτίζοντας πλευρές και δομές της αμερικάνικης κοινωνίας. Μέσα από τις προσωπικές ιστορίες και σκέψεις των προσώπων αυτών μαθαίνουμε για στάσεις ζωής, πιστεύω, ηθικές, μυστικά και ψέματα, αυταπάτες και αλήθειες. Θίγονται θέματα όπως ο ρατσισμός και τα δικαιώματα των μαύρων, το Βιετνάμ και τα τραύματα που έχει αφήσει, την πολιτική ζωή στην Αμερική, την ηθικολογία και το πολιτικώς ορθό, την κρίση της τρίτης ηλικίας, τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια, τις κλίκες στον κλειστό πανεπιστημιακό χώρο . Το ιδιωτικό και το δημόσιο. Το ιστορικό και το ατομικό. Tαυτότητα /ταυτότητες (έχουμε τελικά την δυνατότητα και την δύναμη να επιλέξουμε;). Η οικογένεια, η θρησκεία, η φυλή, το χρώμα σαν μορφές εξουσίας και στοιχεία που καθορίζουν την ζωή μας. Τι είναι τελικά αυτό που καθορίζει την ζωή μας;

Ανάμεσα στα άλλα πρόσωπα, υπάρχει και το alter ego του Ροθ, ο συγγραφέας Νέιθαν Ζούκερμαν, ο οποίος ψάχνει το υλικό του και γράφει το συγκεκριμένο βιβλίο. Το ενδιαφέρον του αναγνώστη ανατροφοδοτείται συνεχώς μέσα από το στοιχείο της έκπληξης. Οι ιστορίες ανοίγονται σταδιακά με αναδρομές και παρεκβάσεις και ξαναφωτίζονται κάτω από διαφορετικά πρίσματα. Μαθαίνουμε έκλπηκτοι το μυστικό του Σιλκ για την φυλή του στη σελίδα 116 του βιβλίου. Ο συγγραφέας-αφηγητής το μαθαίνει προς το τέλος, στην κηδεία του Σιλκ, από την αδερφή του.

Είναι μυθιστόρημα πολυφωνικό. Οι ήρωες μιλούν με την δική τους φωνή και από την δική τους οπτική γωνία.Η γλώσσα διακρίνεται από ακρίβεια. Τα πολιτικά και κοινωνικά σχόλια πηγαίνουν σε βάθος. Ειρωνία και σαρκασμός.

*
«Φεύγεις τελικά από το σπίτι σου, το αρχετυπικό εμείς, μόνο και μόνο για να βρείς ένα άλλο ‘εμείς’; ....Οπως δεν μπορείς ν`αφήσεις αυτό το μικροσκοπικό ‘αυτοί’ να γίνει ‘εμείς’ και να σου επιβάλει την ηθική του, έτσι δεν μπορείς ν`αφήσεις το μεγάλο ‘αυτοί’ να σου επιβάλει τη μισαλλοδοξία του. Οχι στη τυραννία του ‘εμείς’ και το πρώτο πληθυντικό του κι ο,τι άλλο θέλει να σου χώσει στο κεφάλι. Οχι στη τυραννία του ‘εμείς’ που λαχταράει να σε καταβροχθίσει, του πιεστικού, ιστορικού, αναπόδραστου ηθικού εμείς με το επίβουλό του E pluribus unum-Εις εκ των πολλών....αλλά το φυσικό και ακατέργαστο εγώ με όλη την ευελιξία του. Ανακάλυψη του εαυτού σου...» σελ.144

«...λες και ζούσαν οι δυο τους όχι στη ζωή αλλά στη νότια πλευρά της αθηναϊκής ακρόπολης...μπροστά σε 10 χιλιάδες θεατές και τηρώντας αυστηρά τις τρείς δραματικές ενότητες, τελούνταν κάθε χρόνο ο μεγάλος κύκλος της κάθαρσης. Η ανθρώπινη επιθυμία για αρχή, μέση και τέλος- τέλος με μεγαλείο ανάλογο με την αρχή και τη μέση- πουθενά αλλού δεν εκπληρωνόταν τόσο απόλυτα όσο στα έργα που δίδασκε ο Κόλμαν στο Πανεπιστήμιο Αθήνα. Μόνο που, έξω από τη κλασσική τραγωδία του 5ου πχ αιώνα, η προσδοκία της ολοκλήρωσης του δράματος, και πολύ περισσότερο της δίκαιης και τέλειας έκβασης, είναι βλακώδης αυταπάτη για έναν ενήλικο.» σελ. 395
«Ο κόσμος μπορεί να είναι γεμάτος από ανθρώπους που νομίζουν πως σε έχουν καταλάβει, εσένα, το διπλανό σου, αυτά όμως που δεν ξέρουμε είναι απύθμενη άβυσσος. Η αλήθεια για τον εαυτό μας δεν έχει τέλος. Το ίδιο και τα ψέματα. Πανταχόθεν βαλλόμενος, σκέφτηκα. Αποδοκιμάστηκε από τους ηθκών αρχών, καθυβρίστηκε από τους ενάρετους- και εξοντώθηκε από έναν τρελό εγκληματία. ... και οι δυο ανθρώπινες απαιτήσεις συνδυάστηκαν σ`αυτόν. Το αγνό και το αχρείο, σε όλη τους τη σφοδρότητα, εν κινήσει, όμοια ως προς την κοινή τους ανάγκη να βρούν εχθρό. Επιασαν τις δυό άκρες του πριονιού και τον έκοψαν, σκέφτηκα. Τον πριόνισαν τα ακονισμένα δόντια αυτού του κόσμου.Αυτού του κόσμου από αντικρουόμενες δυνάμεις». Σελ. 396

No comments:

Post a Comment