Sunday, May 16, 2010

Μάτεσις, Αλδεβαράν

Παύλος Μάτεσις, Αλδεβαράν, Καστανιώτη 2007, σελ 193

Πρόκειται για ένα αλληγορικό παραμύθι που διηγείται την ιστορία ενός πλατωνικού έρωτα ανάμεσα σε δύο άντρες που καταλύει, μεταμορφώνει και μετουσιώνει τα πάντα. Οι δύο πόλοι του μυθιστορήματος, εκτός από τους ήρωες Ερμή και Μύρτο, είναι ουσιαστικά ο έρωτας και ο θάνατος, η απουσία που γίνεται παρουσία, η ψυχή σε όλο της το αληθινό βάθος και η αφή με όλη της την σωματική ύλη..

***

Ο Ερμής , 35χρονος χρηματιστής, που δεν του αρέσουν οι δεσμεύσεις, που περηφανεύεται για τις γυναικείες του κατακτήσεις, ετοιμάζεται να παντρευτεί γιατί έτσι επιβάλλουν οι κοινωνικοί κανόνες. Κάτω από περίεργες συνθήκες γνωρίζει τον αινιγματικό 25χρονο Μύρτιλο (Μύρτο)(«Σκοτεινό παιδί») ο οποίος εισβάλει στην ζωή του και γίνονται σταδιακά φίλοι. Ο νεαρός είναι γείτονας, μένει απέναντι με θέα προς την κουζίνα του και φαίνεται πως τον παρακολουθούσε. Έχει σπουδάσει ζωγραφική και υφαντουργία στη Φλωρεντία , είναι δίδυμος με έναν καθυστερημένο αδερφό έγκλειστο σε ίδρυμα, υιοθετημένος από δυο θείους περίεργους και παλιούς γνωστούς από το μυθιστόρημα του Παύλου Μάτεσι «Μύρτος» και διαθέτει στην περιουσία του έναν φάρο που ονομάζεται Φαέθοντας.
Ο Μύρτος ασκεί μια περίεργη γοητεία πάνω στον Ερμή, του αλλάζει την πορεία και την ζωή του ολόκληρη. Υπάρχει η Προ και η Μετά Μύρτου εποχή. Μεταμόρφωση. Τα όρια του ενός διευρύνονται για να χωρέσουν τον άλλον.


Στο πρώτο μισό του βιβλίου έχουμε την γνωριμία τους και την θεμελίωση της σχέσης. Στο δεύτερο μισό, ο ένας πόλος της σχέσης , ο Μύρτος, έχει περάσει αλλού, πεθαίνει, περνά ίσως στο Αλδεβαράν κι από κει φωτίζει κι οδηγεί τον άλλο πόλο. Μένει ο Ερμής ν` ακολουθεί το παράδειγμα του πρώτου. Αποδέχεται την κληρονομιά του, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Γίνεται ο ψυχοπομπός του νεκρού Μύρτου, τον προετοιμάζει για την ταφή και φροντίζει να ταφεί δίπλα στο σκύλο του. Κληρονομεί την περιουσία του, τον άρρωστο αδερφό του, τον αργαλειό του, τον φάρο του. Εγκαταλείπει τα πάντα. Αλλάζει ζωή, επάγγελμα, συνήθειες και τόπο. Πηγαίνει να ζήσει στον φάρο του Μύρτου, στο δωμάτιό του, ψυχανεμιζόμενος την θέληση και τον τρόπο του εκλιπόντος. Οικειώνεται την ζωή του αγαπημένου κι αφομοιώνεται απ`αυτήν, ή τουλάχιστον προσπαθεί.


Στο μυθιστόρημα κυριαρχεί το μεταφυσικό και υπερβατικό στοιχείο αναμειγμένο με την καθημερινότητα. Εχουμε σπαρταριστές περιγραφές γεμάτες χιούμορ και κωμικά εως γκοτέσκα στοιχεία, δραματικότητα, ποιητικότητα, σουρεαλισμό. Βρίθει συμβολισμών, αλληγοριών και μυθολογικών αναφορών(φάρος, νησί, βέρες, υφαντό, ελιά, Αλδεβαράν, Φαέθων, Ερμής, Μύρτος...) . Το όνειρο συχνά παίρνει τα ινία.


Με τον Μάτεση έχω προηγούμενα. Θεωρώ το μυθιστόρημά του "Ο παλαιός των ημερών"(1994) ένα από τα καλύτερα και πιο δυνατά βιβλία που έχω διαβάσει ποτέ και οφείλω στον εαυτό μου να το ξαναδιαδάσω και να γράψω κάτι γι`αυτό(απλά φοβάμαι τι εντύπωση θα μου κάνει μετά από τόσα χρόνια). Διαβάζοντας τώρα το Αλδεβαράν, διαπίστωσα ότι υπάρχει μια βασική ομοιότητα. Οι βασικοί ήρωες και στα δύο μυθιστορήματα είναι ένα ζεύγος αντρών (Ερμής-Μύρτος) (Ελισσαίος-Ζάγρος) και περιγράφεται μια σχέση πολύ βαθιά ανάμεσά τους. Στην προμετωπίδα του βιβλίου παρατίθεται μια φράση από το Σ της Ιλιάδας: Κείται Πάτροκλος , που παραπέμπει στην αμφίσημη σχέση Αχιλλέα-Πατρόκλου. Επίσης ο συγγραφέας σε συνέντευξή του http://www.ygeianet.gr/keimeno.php?id=3302 αναφέρει τον μύθο του Κλέοβι και του Βίτονα:


"Εδώ ο έρωτας και ο θάνατος δίνουν μάχη όπου θα νικήσουν και οι δυο. O έρωτας είναι από τα πλέον επιθυμητά δώρα για το ανθρώπινο σώμα. O θάνατος είναι η φυσιολογική έκβαση του ζην. Παράδειγμα: σε αρχαίο ελληνικό μύθο η Κυδίππη, ιέρεια της θεάς Ήρας στο Αργος, καθυστέρησε να τελέσει θυσία, επειδή τα βόδια του αμαξιού της ήταν σε χωράφι και όργωναν. Τότε στο αμάξι ζεύτηκαν οι δυο γιοι της, Κλέοβις και Βίτων, και πήγαν τη μητέρα τους στο ιερό. Η Κυδίππη τότε ζήτησε από τη θεά να χαρίσει στους γιους της το «άριστον» για τον άνθρωπο. Με εντολή της θεάς οι δυο νέοι θυσίασαν και μπήκαν στο ναό να κοιμηθούν. Δεν ξύπνησαν ποτέ. Αυτό ήταν το «άριστον» της θεάς. Σήμερα ο Κλέοβις και ο Βίτων κατοικούν στο Μουσείο των Δελφών".



-Tο μοτίβο του "Διπλού", γενικότερα, επαναλαμβάνεται συχνά σε πολλά έργα του Μάτεσι.

-Ο φάρος και ο αστερισμός Αλδεβαράν ως φωτοδότες και οδηγοί. Ο τυφλός φαροφύλακας.
-Το νησί, ως ερημητήριο.
-Ο κόσμος των ζώων και ειδικότερα ο σκύλος σαν σύντροφος του ανθρώπου ή μάλλον το αντίστροφο... μια σχέση απίστευτης τρυφερότητας και 'κατανόησης' που περιγράφεται και στον Παλαιό των ημερών.

Η τέχνη ως Ηθική:


«Δεν είναι Ουτσέλλο. Είναι όπως θα έπρεπε μα ζωγραφίζει ο Ουτσέλλο…Ο Ουτσέλλο είναι ο ζωγράφος που επιθυμούσα να γίνω εγώ. Είναι ο δικός μου ζωγράφος, ζωγραφίζει για μένα…δεν ζωγραφίζει ακριβώς όπως θέλω εγώ, του ξεφεύγουν οι δικοί μου κανόνες.
Ο Ερμής τώρα κοίταζε τον Μύρτο σα να είχε δεχτεί προσβολή. Ή προδοσία. Ή ξαφνική ανταρσία.
-Μύρτο, ξέρεις εναντίον σε ποιόν ζωγράφο αυθαδιάζεις;
-Τον προστατεύω. Είναι τυχερός ζωγράφος που έχει εμένα προστάτη….
-Μύρτο, ξέρεις για ποιόν δημιουργό εκφέρεις γνώμη;-Για τον πρώτο ζωγράφο της Φλωρεντίας. Που είναι η μητέρα της Ιταλίας. Και η Ιταλία μητέρα της Ευρώπης. Ξέρω.
Ο Ερμής τον έβλεπε τώρα με διάθεση σαν για να τον εμβολίσει, να τον κάνει μηδέν, να καταλάβει την απόστασή του από τον τρομαχτικό ζωγράφο Ουτσέλλο, που όλοι οι μεγάλοι τεχνοκριτικοί….
-Είμαι ο προστάτης του, Ερμή. Το έχω αποφασίσει. Και δεν το ξέρει…..είναι κάπως σα να ζωγραφίζει όχι άντρες αλλά αγάλματα αντρών, μαρμάρινα αγάλματα. Κι εγώ δεν του επιτρέπω. Ζωγραφίζω όπως ώφειλε να ζωγραφίζει εκείνος…..Η Ζωγραφική είναι μια πράξη Ηθικής, Ηθική…» 77-78

«...Ήθελα να μπω στο σπίτι σου σαν Ευαγγελισμός. Όμως δεν αφήνεις... Επειδή μας μένει μόνο ν αγαπηθούμε. Μόνο. Και τα άλλα, τίποτα. Τίποτα του κόσμου δεν μας περιμένει. Ούτε περιμένουμε - μας το παραγγέλνει ο Θάνατος. Οι αρχαίοι θεοί υποσχέθηκαν στον άνθρωπο ένα: θάνατο μόνο. Και μέχρι τότε εσείς, μας παραγγέλνει, εσείς, Αγάπη. Ώσπου να έρθω. Το ένα σώμα να υποδεχτεί, να θεραπεύσει (θεράπων) το άλλο. Τις ψυχές τις αφήνουμε στην άκρη, με τους άλλους, που τις πιστεύουν πως υπάρχουν, τα σώματα μόνο ζουν, αγγίζουν άλλα σώματα, η αφή είναι η μόνη, η μόνιμη έως θανάτου ευτυχία. Τα δυο σώματά μας ενωμένα ξεχνούν ότι θα εξαφανιστούν, θα εξαφανιστούμε. Ένας ένας, με τη σειρά τους. Και κάποτε όλοι».

«….δεν ξέρεις ότι αυτό, οι δύο μαζί, αποκοιμισμένοι μαζί, δίχως άγκυρα εμείς, δεν ξέρεις πως αυτό είναι αθανασία – γιατί να μας απασχολούν οι θεοί, ποιος τους έδωσε το πληρεξούσιο, εγώ, θέλω μόνο να βασανίσω τη ζωή σου ( εγώ ίσον το σώμα μου ), να γίνω εγώ σκοπός σου για να ευτυχείς, και οι δύο να ευτυχήσουμε. Να ευτυχούμε. Και όταν κοιμάμαι, εσύ να έχεις αποκοιμηθεί, πλάι μου, το χέρι σου τρυφερό μέσα στο ρούχο μου, να μου χαϊδεύεις το σώμα αλλά να μη το ξέρεις. Ανάβαση στο Αλδεβαράν. Η αφή, απαραίτητη όσο και η ανάσα για να μην πεθάνεις. Να μην πεθάνω. Τότε μπορείς να ζεις και δίχως την ανάσα, μόνο με την αφή. Βγάζει ανάσα το δέρμα σου, τη μυρίζω αντί για εισπνοή. Η αφή, το άγγιγμα, είναι θεός. Ο Θεός. Τα λοιπά...».

Από συνέντευξη του συγγραφέα στην ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΓΕΛΙΔΑΚΗ στο Lifo: http://www.lifo.gr/mag/features/249
«Στο βιβλίο σας δεν υπάρχει ερωτική σχέση ανάμεσα στους ήρωες. Υπάρχει ο έρωτας του ενός, ο οποίος γίνεται ένα απίστευτο βάρος που αποδέχεται ο άλλος.


-Όποιος διαβάσει το βιβλίο και μείνει στον ερωτισμό έχει χάσει όλο το νόημα. Λέει ο Ηράκλειτος ότι το βάθος της ψυχής δεν θα το ανακαλύψεις ποτέ, όσους δρόμους κι αν δοκιμάσεις. Η οδυνηρή τόλμη του συγγραφέα είναι να προχωρήσει με θάρρος μέσα στο σκοτάδι, υπό την προϋπόθεση ότι διαθέτει ψυχικό σθένος και συμπαγή διανοητικό πυρήνα. Ο ήρωας σ' αυτό το βιβλίο, μέσα από πολύ δύσκολες ψυχικές διεργασίες αλλά και γενναιότητα, κερδίζει την ψυχή του. Αυτή είναι η κατάφαση του βιβλίου, η πανηγυρική αισιοδοξία του και η σημασία του. Και θέλει γερά νεύρα για να το γράψεις»


Αλντεμπαράν (Aldebaran) ονόμαζαν οι Άραβες τον αστέρα α του αστερισμού του Ταύρου, ενώ η αρχαία ονομασία αυτού από τους Έλληνες ήταν "νότιος οφθαλμός του Ταύρου".Στη "Μαθηματική σύνταξη" του Πτολεμαίου φέρεται ακόμη ως "ο λαμπρός των Υάδων" καθώς ομάδα αστέρων του Ταύρου φέρει το ίδιο όνομα ("Υάδες") και ο Αλντεμπαράν είναι ο λαμπρότερος αυτών. Ονομάζεται ακόμα και "Λαμπαδίας".Το αραβικό όνομα Αλντεμπαράν που είναι και σήμερα σε χρήση σημαίνει "αυτός που ακολουθεί". Προφανώς οι Άραβες τον ονόμασαν έτσι επειδή ακολουθεί τις Πλειάδες (κοινώς Πούλια) που αποτελεί ομάδα αστέρων του ίδιου αστερισμού του Ταύρου

Συνεντεύξεις:

http://archive.enet.gr/online/online_text/c=113,dt=13.10.2007,id=30515904

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=46&ct=47&artid=168256&dt=02/12/2007

No comments:

Post a Comment