Thursday, May 6, 2010

Georges Simenon, Οι αρραβώνες του κυρίου Ιρ







Georges Simenon, Οι αρραβώνες του κυρίου Ιρ, μτφρ. Αργυρώ Μακάρωφ, Αγρα 2008
Georges Simenon, Les Fiancailles de M. Hire, 1933

Δυνατό ψυχογράφημα του ήρωα και γλαφυρή ηθογραφία μιας εποχής και μιας κοινωνίας. Η βαριά ατμόσφαιρα της αγωνίας, του φόβου και της μοναξιάς κυριαρχούν ενώ δεν λείπει η ειρωνία, ο υπαινιγμός , η αίσθηση του γελοίου και του γκροτέσκου.

Ο κύριος Ιρ, (από πατέρα Εβραίο και μητέρα Αρμένισσα )ένας μοναχικός και αντικοινωνικός άνθρωπος, ζεί σ`ενα διαμέρισμα της περιοχής Βιλζουίφ στο Παρίσι. Η εξωτερική περιγραφή (άχαρος, πλαδαρός, η κίνηση των ποδιών και των χεριών, η στάση του σώματος, το μουστάκι...) είναι εξαιρετική. Η περιγραφή της συμπεριφοράς και των σκέψεών του ζωγραφίζει ανάγλυφα έναν χαρακτήρα που δεν ξέρει πως να σταθεί κοινωνικά, να διεκδικήσει, να απαιτήσει, να προσεγγίσει τους ανθρώπους. Η μόνη φορά που ξεπερνά τον εαυτό του είναι μια φορά τον μήνα στο μπόουλινγκ, όπου μοιάζει να μεταμορφώνεται. Ομως και εκεί, η εικόνα είναι ψεύτικη, μια βιτρίνα που του χαρίζει στιγμιαία κοινωνική αποδοχή. Ολοι νομίζουν ότι είναι κάτι άλλο από αυτό που είναι και δεν καταφέρνει να έχει ειλικρινή επαφή με κανέναν. Η σκηνή στον λευκό και ψυχρό οίκο ανοχής δεν αφήνει περιθώρια. Δεν μπορεί να εκτονωθεί ούτε ερωτικά και το μόνο που ζητά είναι λίγες στιγμές ανθρώπινης ζεστασιάς στο στήθος της κοπέλας. Με λίγα λόγια, ένας μισάνθρωπος που στέκεται έξω από τον κοινωνικό κύκλο, και κοιτάζει ηδονοβλεπτικά. Δεν έχει φίλους και σχέσεις με κανέναν. Τα σύνορά του δεν τα διαπερνά κανείς. Απόλυτη μόνωση.


Παρακολουθούμε λοιπόν από κοντά την θλιβερή και μονότονη καθημερινότητα του ήρωα (αλλά και όλης της οικοδομής μέσα από τους ήχους που φθάνουν από τα διαμερίσματα, και όλης της περιοχής. Φτώχεια, κρύο, καχυποψία, απελπισία, αγώνας για την επιβίωση, χειμώνας καιρός μέσα κι έξω. Μονόχρωμες καρτποσταλ). Το διαμέρισμα με την σημειολογεία των αντικειμένων μοιάζει με σκηνικό μονόπρακτου. Οι καθημερινές κινήσεις ίδιες κι απαράλλακτες. Η άχαρη δουλειά. Οι διαδρομές. Η θέση στο τραμ. Τα ωράρια. Τα πρόσωπα. Ολα μοιάζουν να επαναλαμβάνονται ίδια κι απαράλλακτα. Η τάξη των πραγμάτων οργανωμένη καθημερινά με εξαιρετική ακρίβεια, λες κι αν κάτι αλλάξει σειρά ή θέση θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες.Το μόνο πικάντικο στοιχείο αποτελεί η γειτόνισσα στο απέναντι παράθυρο , η Αλίς, την οποία ο μοναχικός κύριος Ιρ παρακολουθεί κάθε βράδυ από το δικό του παράθυρο χωρίς να τολμά να την πλησιάσει.


Το γεγονός που συνταράσσει την μικρή κοινωνία της οικοδομής και της γειτονιάς και αλλάζει τον ρυθμό της μονοτονίας είναι ένας φόνος. Η άγρια διολοφονία μιας γυναίκας σε μια αλάνα. Οι υποψίες πέφτουν στον αθώο αλλά μυστικοπαθή και αντιπαθητικό κύριο Ιρ. Είναι ο Αλλος, αυτός που δεν εντάσσεται στα γνωστά στερεότυπα, και που δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε με τα δικά μας μέτρα. Αυτός που στέκεται έξω από τη κοινή λογική. Περίεργος. Ανερμήνευτος. Ερμητικός. Η θυρωρός τρέμει. Ενας χορός από πρόσωπα που ανησυχούν. Η αστυνομία αρχίζει να τον παρακολουθεί. Ο κλοιός σφίγγει. Η σκηνή με τον εισαγγελέα και το αίσθημα της στενής παρακολούθησης θυμίζει σαν ατμόσφαιρα την Δίκη του Κάφκα. Η Αλις κινείται και τον προσεγγίζει, υποτίθεται από έρωτα, όμως ο πραγματικός στόχος είναι να τον ενοχοποιήσει. Ο κύριος Ιρ την πιστεύει, την εμπιστεύεται. Σχεδιάζει την φυγή τους με το τραίνο στην Γενεύη. Στο τέλος όλα γκρεμίζονται. Επιστρέφει στη γειτονιά. Κι αυτή η επιστροφή μοιάζει με αυτοκτονία.

Οι τελευταίες σκηνές είναι ιδιαίτερα δραματικές. Η ψυχολογία του πλήθους σχεδιάζεται με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Το πλήθος, σαν μάζα πλέον, δεν έχει καμία αμφιβολία για την ενοχή του κυρίου Ιρ. Τον κλωτσούν, τον εξευτελίζουν, τον κυνηγούν να τον λιντσάρουν. Η κατάσταση ξεφεύγει από κάθε έλεγχο.

Η σκηνή θυμίζει την ταινία του Φριτζ Λανγκ, Μ(Murder 1931).


"Τώρα δεν είχε κανέναν λόγο να βρίσκεται σε έναν συγκεκριμένο χώρο, και όχι σε κάποιον άλλο. Είχε πολλές ώρες μπροστά του. Το γραφείο στην οδό Σαίν-μώρ δεν ήταν πλέον το γραφείο του. Το δωμάτιο στη Βιλζουίφ δεν ήταν πλέον το δωμάτιό του. Ο δικός του χώρος ήταν το μαύρο παλτό με τον βελούδινο γιακά... "

"...ήρεμος, με μετρημένες κινήσεις που έδειχναν τόσο τακτικές όπως οι διαδοχικές κινήσεις μιας τελετουργίας....άνοιξε ένα ντουλάπι που το χρησιμοποιούσε για κουζίνα, άναψε την γκαζιέρα και έβαλε νερό σε μια κατσαρόλα. Το χέρι του έπιανε αυτόματα τα αντικείμενα χωρίς να τα αναζητάει. Πάνω στο τραπέζι τοποθέτησε ένα μπωλ, ένα μαχαίρι, ένα πιάτο. Επειτα αφού έμεινε για λίγο σκεφτικός, ξανάβαλε το πιάτο πίσω στη θέση του...Δεξιά, στο δωμάτιο, ήταν ένα κραβάτι, ένα λαβομάνο και ένα κομοδίνο. Αριστερά, το ντουλάπι με τη γκαζιέρα και ένα τραπέζι στρωμένο με μουσαμά. Καθισμένος σ`αυτό το τραπέζι, ο κύριος Ιρ έφαγε ψωμί με βούτηρο και ήπιε τον καφέ του, αργά κοιτάζοντας ίσια μπροστά του. οταν τέλειωσε, έμεινε λίγο ακόμη ακίνητος, σα να είχε γίνει ένα με το χρόνο και με το χώρο. Αρχισαν να ακούγονται διάφοροι ήχοι, αδύναμοι και ασαφείς στην αρχή, βήματα πάνω σε ξύλινα πατώματα, κάποιοι χτύποι και σε λίγο ήταν σάμπως όλος ο κόσμος να αναλυόταν σε ρυθμικούς ήχους γύρω από το δωμάτιο. Από το διπλανό διαμέρισμα ακούγονταν θόρυβοι από πιατικά και ομιλίες...."


***********************************************************

Διάβασα αυτό το βιβλίο μετά την εξαιρετική παρουσίαση από τον ναυτίλο
http://alexis-chryssanthie.blogspot.com/2010/04/blog-post.html


Εγινε ταινία απο τον Patrice Leconte με ερμηνευτή τον Michel Blanc:

http://www.youtube.com/watch?v=elNCMX8EzAM









Για τους γαλλόφωνους, ένα εξαιρετικό σάιτ αφιερωμένο στον Simenon από το Κέντρο Ερευνας για τον Simenon στη Λιέγη. Με έκπληξη διαπίστωσα πόσα διδακτορικά έχουν γίνει για τον συγγραφέα και το έργα του):

http://www.libnet.ulg.ac.be/simenon.htm

*

Bibliographie http://www.bm-jouelestours.net/files/selections_thematiques/georges_simenon_mystere_humain.pdf
blog στα γαλλικά: http://www.critiqueslibres.com/i.php/vcrit/3676

7 comments:

  1. Δεν έχω διαβάσει Σιμενών μέχρι τώρα και η ανάρτηση ετούτη με δελεάζει - σκέφτομαι να ξεκινήσω πρώτα από την ταινία που προτείνεις.

    ReplyDelete
  2. Γεια σου! Διάβασα το βιβλίο μετά την παρουσίαση-δόλωμα του Ναυτίλου και ομολογώ ότι το ίδιο θα έκανα διαβάζοντας και τη δική σου παρουσίαση! Μπράβο για την ανάρτηση,χαίρομαι πολύ που δεξιώθηκες στο μπλογκ σου με τέτοια επιμέλεια τον κύριο Ιρ.
    Μου άρεσε η αναφορά στη Δίκη του Κάφκα,αν και η σκηνή της ανάκρισης προσωπικά με παρέπεμψε περισσότερο στον Ξένο του Καμύ,όπου η δίκη για φόνο μεταστρέφεται σε δίκη για την ίδια την ετερότητα.Επίσης,έξοχη η παρατήρησή σου για τη θεατρικότητα του δωματίου του Ιρ,πράγματι αναγνωρίζει κανείς μια άψογα δουλεμένη σκηνογραφία!
    Χωρίς να θέλω να συγκρίνω δύο ανόμοια έργα τέχνης,το ασφυκτικό κλίμα της πολυκατοικίας και της γειτονιάς σε συνδυασμό με την ηδονοβλεπτική παρακολούθηση της γειτόνισσας μού θύμισαν έντονα την Μικρή Ερωτική Ιστορία του Κισλόφσκι(φυσικά,οι ομοιότητες σταματάνε εκεί).
    Ανησυχητικό αυτό το μυθιστόρημα του σπουδαίου Σιμενόν και πάντα επίκαιρο,ειδικά σε καιρούς επίφοβους...
    Ευχαριστώ.

    ReplyDelete
  3. Αγαπητή Sue. Σ`ευχαριστώ για την επίσκεψη. Σου προτείνω, αν θέλεις να διαβάσεις Simenon, να ξεκινήσεις με το συγκεκριμένο βιβλίο.

    Ετερώνυμε, σ`ευχαριστώ πολύ για την επίσκεψη και τα καλά σου λόγια. Εχεις δίκιο για την αναφορά στον Ξένο του Καμύ.
    Υπάρχει και μια άλλη ταινία, του Duvivier, ο οποίος ήταν ο πρώτος που μετέφερε, το 1947, τον κύριο Ιρ σε μια ταινία με τίτλο Panique σε ελεύθερη διασκευή. Δεν την έχω δεί και δεν ξέρω πόσο πιστός μένει στο βιβλίο.
    Επίσης, δεν ξέρω αν έχεις δεί την ταινία του Fritz Lang "M". Νομίζω ότι η ατμόσφαιρα, ο σωματότυπος και η εμφάνιση του δολοφόνου καθώς και οι σκηνές με το πλήθος να κυνηγά τον δολοφόνο ταιριάζουν με την ατμόσφαιρα του κυρίου Ιρ.
    http://www.youtube.com/watch?v=cIj3Bk0bhL8
    Σ`ευχαριστώ.

    ReplyDelete
  4. Το εκπληκτικό "Μ" το έχω δει και μάλιστα το αναγνώρισα ως την πιο ολοκληρωμένη ταινία του Λανγκ!(απ'όσες γνωρίζω τουλάχιστον) Οι συγγένειες που επισημαίνεις με βρίσκουν σύμφωνο.Είναι πολύ ενδιαφέρουσες αυτές οι διασταυρώσεις...
    Την ταινία του Duvivier δεν την είχα ακουστά,ευχαριστώ για την πληροφορία.
    Εφόσον σου άρεσε τόσο ο Ιρ,βάλε στη λίστα σου και το "Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν",είναι κι αυτό ένα αριστούργημα! Η Πόλυ Χατζημανωλάκη έχει κάνει μια εξαιρετικά δαιδαλώδη "χαρτογράφηση" αυτού του βιβλίου,την οποία θα σου πρότεινα να επισκεφτείς αφού το διαβάσεις,ώστε να απολαύσεις κάθε της ατραπό, λεπτομέρεια,συνειρμό,συσχετισμό.
    Καλές αναγνώσεις!

    ReplyDelete
  5. Φίλε Ετερώνυμε, αυτή τη στιγμή(όπως ήταν αναμενόμενο) έχω μπροστά μου το βιβλίο "Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν" και πλησιάζω λαχανιασμένα προς το τέλος της ανάγνωσης. Σ`ευχαριστώ πολύ για την υπόδειξη προς την εξαιρετική "χαρτογράφηση" της Πόλυς Χατζημανωλάκη.
    Καλή σου μέρα.
    Δημήτρης

    ReplyDelete
  6. Αγαπητέ Δημήτρη, χαίρομαι που σου άρεσε ο Ιρ και που υπήρξα η αφορμή αυτής της ανάγνωσης. Πολύ ενδιαφέρουσα η παρατήρησή σου για την ψεύτικη εικόνα του και τη στιγιαία αποδοχή του στον μόνο χώρο όπου κινείται σα βασιλιάς...

    ReplyDelete
  7. Αγαπητέ ναυτίλε, σ`ευχαριστώ πολύ για την επίσκεψη και το σχόλιό σου. Οι αναρτήσεις σου σχεδόν πάντα μου δίνουν αφορμή και ιδέες για νέες αναγνώσεις και παραπέρα ψάξιμο.
    Καλή σου μέρα.

    ReplyDelete